Milliy universitetining jizzax filiali

topshiriq
quyidagicha beriladi: "Siz 
strelkani shunday buringki, sizning harakatingiz boshqalarnikiga mos bo`lsin, aks 
holda, sizning beparvoligingiz tufayli butun guruh ja`zo oladi". Agar guruhda 
hamjihatlik, bir-birini tushunish bo`lsa, ular o`zaro kelishib olib, xatolarni minimal 
qiladigan bo`lib qoladilar, shu jixatdan turli guruhlar turlicha xulq-atvor namoyon 

---

qilishi, bunda guruhning muloqot tajribasi, guruh peshkadamining qobiliyatlari 
yetakchi rol uynashi eksperimental tarzda isbot qilindi.
Bundan tashkari, maxsus asbob-uskunalar yerdamida guruh a`zolaridagi 
ishonuvchanlik-konformizm xodisalarini ham ekspermental tarzda o`rganish 
mumkin. Guruhdagi umumiy ishonuvchanlikni, guruh tazyikini o`rganish uchun 
esa auokinetik effekt beruvchi moslamalardan foylaniladi. Bunda yenib turgan 
nukta korongida avval alohida tarzda guruh a`zolariga kursatiladi, keyin esa guruh 
sharoitida, maxsus tayorlab qo`yilgan odamlar orqali odamlar fikrining qanchalik 
o`zgarishi tekshiriladi.
Proektiv metodlar
. Bu usullar test usullarining bir ko`rinishi bo`lib, unda 
tekshiriluvchiga aniq tizim yoki ko`rinishga ega bo`lmagan, noaniq narsalar 
tavsiya etiladi va ularni sharxlash topshirigi beriladi. Yani, tekshiriluvchiga 
turlicha talkin qilish mumkin bo`lgan rasmlar, tugatilmagan xikoyalar, biror aniq 
ko`rinishga ega bo`lmagan buyumlar, yog`ochlar berilishi mumkin, ularga qarab 
tekshiriluvchi o`zining hissiy dunyosi, qiziqishlari, dunyoqarashi nuktai nazaridan 
baho berishi mumkin.
Proektiv usullarga mashxur "Rorshaxning siex dog`lari" testini kiritish 
mumkin (1921 y). Bu dog`lar ikki tomonlama simmetrik shaklda berilgan 10 xil 
dog`lardan iborat bo`lib, har bir dog` har xil buekli fonda kursatiladi. 
Tekshiriluvchidan har bir"dog`"ning n i m a n i eslatayotganligini aytish so`raladi. 
Uning ogzidan chiqqan so`zlar, assotsiyalarga qarab (ularni kontent-analiz qilib), 
shaxs xususiyatlari haqida xulosa qilinadi.
Yana bir proektiv usul - bu S. Rozensveygning rasmli assotsisiyalar usulidir. 
Bunda hayotga tez-tez uchrab turadigan ziddiyatli vaziyatlarni eks ettirgan rasmlar 
tekshiriluvchiga tavsiya qilinadi. Bu rasmlarda bir tomonda turgan personajlar 
nimalarnidir gapirayotgan holda gavdalantiriladi, unga karshi tomondagi shaxs esa 
hali javob qaytarib ulgurmagan, tekshiruvchi tekshiriluvchidan tez, qisqa muddat 
ichida bo`sh kataklarda berilishi mumkin bo`lgan javobni yozishni so`raydi. 
Berilgan javoblarga qarab shaxsning yo`nalishi, uning ziddiyatlarga munosabati, 

---

agressiya-jaholat hissining xususiyatlari, bu hisning kimlarga qaratilganligi va 
shunga o`xshash muhim faktlar to`planadi.
"Tugatilmagan xikoyalar" ham guruhdagi va yakka shaxslarning qarashlari, 
ulardagi psixologik yo`nalishlarni o`rganishda ancha qo`l keladigan usuldir. Ularda 
shaxsning o`ziga, atrofdagilarga, jamoaga munosabatlari aniqlanadi. "Mening 
hayotiy intilishlarim...", "Mening kayfiyatimning bo`zilishiga sabab, odatda...." va 
shunga o`xshash iboralarning davomi yozilib, tugatilishi taklif etiladi.
Shunday qilib, Ijtimoiy psixologiya hozirgi kunda juda ko`p metodlarga ega, 
biz tanishib chiqqan metodlar ularning asosiylari, bir qismi, holos. Har bir 
tadqiqotchi o`z tadkikod obektining xususiyatlari, tadqiqot maqsadi va mavzuiga 
qarab kerakli uslubni tanlaydi. Shuning uchun ham metodlar to`plami bilan 
tulaligicha tanishish uchun maxsus ADABIYOTLAR bilan ham tanishib chiqish 
lozim.