Milliy universiteti jizzax filiali "amaliy matematika" fakulteti "iqtisodiyot" kafedrasi



Download 354,1 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/8
Sana28.06.2022
Hajmi354,1 Kb.
#716975
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
ITT esse

2.Keynchilik va neokeynschilik 
Keynschilik — iqtisodiyot nazariyasidagi yetakchi yoʻnalishlardan biri, jamiyat 
hayotida bir qator makroiqtisodiy hodisalarning oʻzaro taʼsir koʻrsatishini tahlil 
qilish asosida bozor xoʻjaligi faoliyati mexanizmlarini sharhlaydi va davlatning 
iqtisodiyotga faol aralashuvi amaliyotini asoslab beradi. 20-asrning 30-y.larida 
paydo boʻldi. Asoschisi ingliz iqtisodchisi J.M.Keyns. K.ning asosiy tamoyillari 
uning "Bandlik, foiz va pulning umumiy nazariyasi" (1936) asarida bayon etilgan. 
20-asrning boshlariga kelib iqtisodiyotning beqarorligini bartaraf etish, chuqur 
iktisodiy tangliklardan chiqish yoʻllarini izlash tarzida maydonga keldi. Bu davrga 
kelib klassik siyosiy iqtisod maktablari va ulardan keyingi iqtisodchilarning 
bozorning toʻla samaradorligi va oʻz-oʻzini tartibga solish gʻoyalari amalda toʻla 
oʻz tasdigʻini topmadi. K.ning asosiy gʻoyasi — bozor iqtisodiy munosabatlari 
tizimi nomukammal, shu sababli maksimal darajada bandlikni va iqtisodiy oʻsishni 
faqat davlatning iqtisodiyotga aralashuvi taʼminlay oladi. 
Keyns bozor iqtisodiyotidagi inqiroz va tangliklarning asosiy sababini shaxsiy 
isteʼmol buyumlari va i.ch. maqsadlaridagi mahsulotlarga "samarali talab" 
(tadbirkorlarning eng yuqori foyda olinishini taʼminlaydigan talab)ning yetarli 
hajmda boʻlmasligida koʻradi va umumiy talab hajmini oshirish zarurligini 


koʻrsatadi. "Samarali talab" 2 omillar guruhiga — isteʼmol tovarlari bozori va i.ch. 
vositalari bozoriga bogʻliq. Isteʼmol talabi hajmi "isteʼmolga moyillik" va "asosiy 
ruhiyat qonuni" bilan aniqlanadi. Bu qonunga koʻra, jamiyatning ruhiyati 
shundayki, umumiy real daromad ortishi bilan umumiy isteʼmol ortadi, ammo bu 
oʻsish daromadlar oʻsishidan past boʻlgani sababli iqtisodiy oʻsishga yordam 
beradigan jamgʻarmalar hosil boʻladi. 
Keyns oʻzining "bandlik nazariyasi" asosida iqtisodiyotni tartibga solish 
tamoyillarini ilgari surdi va davlatning inqirozga qarshi iqtisodiy siyosati dasturini 
ishlab chikdi. Muvozanat holatida aholining ish bilan taʼminlanishi, bandlik darajasi 
umumiy taklif, isteʼmolga moyillik va investitsiya hajmiga bogʻliq. Bandlik darajasi 
isteʼmolga moyillik ortgan sharoitlarda, investitsiyalar hajmi koʻpayganda ham roʻy 
beradi, isteʼmol tovarlari va i.ch. vositalariga talabning ortishi taklifning oʻsishiga 
olib keladi, oʻz navbatida, oʻsib boruvchi taklif yanada bandlik ortishini 
taʼminlaydi. 
Mehnat taklifi unga boʻlgan talabdan oshib ketsa ishsizlik kelib chiqadi. Uning 
fikricha, ishsizlikning boʻlishi bozor iqtisodiy tizimining oʻzida mavjud. Ishsizlik 
tufayli nisbatan ortiqcha ish kuchining bir qismi ishsizlar qatoriga siqib chiqariladi 
va tizimda yana muvozanat tiklanadi. Bunday sharoitda davlat isteʼmol va 
investitsion tovarlar haridori sifatida iqtisodiyotdagi umumiy talabga taʼsir etishi 
mumkin. Fiskal yoki kredit-pul siyosati, ayniqsa, soliq tizimi orqali umumiy talabni 
oshirish mumkin. Demak, Keyns nazariyasiga koʻra, toʻla boʻlmagan bandlik 
sharoitida ham umumiy muvozanat saqlanishi mumkin. 
Keyns investitsiyata katta ahamiyat beradi. Uning fikricha, investitsiyalar i.ch. 
isteʼmolini kengaytirish, izdan chiqqan umummilliy proporsiyalarni tiklash 
vositasidir. Investitsiyalar qiymati bilan milliy daromad oʻrtasidagi miqdoriy 
bogʻliqlik multiplikator tamoyilini qoʻllash asosida aniqlanadi (qarang 
Multiplikator 
nazariyasi
). Shunga koʻra, investitsiyalarning har qanday oʻsishi isteʼmolning katta 
solishtirma hissasi va oʻsish surʼatlariga qaraganda daromad, bandlik va i.ch. ning 
koʻproq darajada yanada proporsional oʻsishini taʼminlaydi. Shu sababli 
investitsiyalarda mujassam boʻlgan talab iqtisodiy taraqqiyotni davlat harajatlarini 
kengaytirish, shuningdek, taqchilli byudjetdan moliyalash yoʻli bilan tartibga solish 
va ragʻbatlantirishning asosiy obʼyekti tarzida eʼtirof etiladi. 
Davlat tomonidan iqtisodiy jarayonlarni tartibga solishning samaradorligi 
investitsiyalar uchun mablagʻlar topish, imkoni boricha aholini ish bilan toʻla band 


qilish va foiz normasini qatʼiy belgilashga bogʻliq boʻladi. Foiz stavkalari qanchalik 
past boʻlsa, investitsiyalarga ragʻbat shunchalik koʻpayadi, investitsion talab oshadi
bandlik oʻsadi, ishsizlik kamayib boradi. I.ch. omillari (kapital, mehnat, yer) 
qanchalik toʻla jalb etilsa, amalda oʻsib boruvchi narxlar yuzaga keladi (pulning 
miqdoriy nazariyasi). Resurslar toʻliq foydalanilmagan paytda ham narxlarning 
moʻʼtadilligi saqlanishi mumkin. Keyns nazariyasi boʻyicha pul massasini 2 marta 
oshirish narxlarning 2 marta oshuviga olib kelmaydi. 3—6% ishsizlik norma deb 
qaraladi va "toʻla bandlik" sifatida talqin etiladi. 
Keyns gʻoyalari oʻz davrida, Ikkinchi jahon urushi va undan keyingi yillari katta 
taʼsirga ega boʻldi, ammo bir qancha oʻzgarishlarga uchradi. Ayniqsa, urush bilan 
bogʻliq militaristik siyosat davlatning iqtisodiyotda faol ishtirokini talab etdi, 
urushdan keyingi tiklanish yillari ham bu gʻoyalar ustun boʻldi (Germaniya, Italiya, 
Ispaniya). 
20-asrning 70-y.larida sanoati rivojlangan mamlakatlar taraqqiyotida ijtimoiy 
yoʻnaltirilganlik kuchaydi (davlat mulki ortib bordi), davlat byudjet qarzlari 
koʻpaydi, ishsizlik qam oʻsdi, inflyasiya kuchli boʻldi, chuqur iqtisodiy tangliklar 
yuz berishi davom etdi, iqtisodiy sikllarning takrorlanish davri qisqardi, ana 
shunday sharoitda liberal (neoliberal) goyalar ustunlikni egallay boshladi. AQShda 
reygonomika, Buyuk Britaniyada tetcherizm davlatning iqtisodiyotga aralashuvini 
minimallashtirdi va iqtisodiy ahvol yaxshilandi. K. gʻoyalari neokeynschilik 
vakillari asarlarida yanada rivojlantirildi. 

Download 354,1 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish