Microsoft Word yonilgi mahsulot org doc

2. Naften uglevodorodlar, kimyoviy formulasi
: C
n
H
2n 
Bu uglevodorodlar siklik strukturaga ega. Ular parafin 
uglevodorodlardan 2 ta vodorod atomi kamligi bilan farq qiladi. 
Naften uglevodorodlar parafin va aromatik uglevodorodlar 
oralig‘ida turadi, shuning uchun ular benzin tarkibida ham dizel 
yonilg‘isi tarkibida ham qoniqarli ishlaydi.
Naften uglevodorodlar quyidagicha strukturaga ega: 
siklopentan siklogeksan 
Naften uglevodorodlar normal-parafin uglevodorodlarga 
qaraganda yuqoriroq haroratda qaynaydi va yuqori haroratda 
oksidlanishiga qarshi moyilligi ham kuchli. Naften uglevo-
dorodlarning yengil fraksiyalari qotish harorati past bo‘lganligi 
sababli qishki sort dizel yonilg‘isi tarkibining asosiy qismini 
tashkil etadi. Naften uglevodorodlarning og‘ir fraksiyalarining 

---

13 
qovushqoqligi va kimyoviy barqarorligi yuqori bo‘lganligi uchun 
motor moylarining asosini tashkil etadi. 
3. Aromatik uglevodorodlar, kimyoviy formulasi:
C
n
H
2n-6
, 
C
n
H
2n-12 
Neftning og‘ir fraksiyalarida murakkab ko‘p halqali aromatik 
uglevodorodlar uchraydi. 
Benzol Naftalin 
Aromatik uglevodorodlar neft tarkibida parafin va naften 
uglevodorodlarga nisbatan ozroq miqdorda (5-20%) uchraydi. 
Aromatik uglevodorodlarning zichligi parafin va naftenlarga 
qaraganda ancha yuqori bo‘lib, ular turli reaksiyalarga oson 
kirishadi. Ularning asosiy vakili benzol C
6
H
6
bo‘lib, uning benzin 
tarkibida bo‘lishi oktan sonini oshiradi. Lekin bu uglevodo-
rodlarning miqdori chegaralanadi, chunki ular yuqori haroratda 
detallarga yopishib, qurum qotishmalarini hosil qiladi.
Aromatik uglevodorodlarning dizel yonilg‘isida kam bo‘lgani 
yaxshi, chunki ular dizel yonilg‘isida qiyin oksidlanib, alanga-
lanish vaqtini uzaytirib yuboradi va yonilg‘i chala yonishiga olib 
keladi, natijada dvigatel qattiq ishlaydi. 
Moylarda esa, bu uglevodorodlar ko‘p qurum hosil bo‘lishiga 
olib keladi, shuningdek, harorat pasayganda moylarning qovush-
qoqligini oshirib yuboradi. Shuning uchun bu uglevodorodlar 
moylash materiallarida kam bo‘lgani maqsadga muvofiq.