Microsoft Word qishloq xo'jaligi mashinalari

(1),
uning fartugi (2), oddiy don seyalkasi (3)va 
zichlovchi g‘altakcha 
(4)
dan iborat. Ish jarayonida freza barabani 
tishlari tuproqni maydalab yumshatadi, fartuk tuproqni bir tekis 
yoyadi, seyalka urug‘larni ekib, o‘g‘itlaydi, g‘altakchalar urug‘ 
ustida tuproqni zichlab ketadi.
Yoppasiga ishlov beradigan kultivatorning sudrashga qar­
shiligi 
R
quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
175

---

R = q B,
(60)
102-a rasm.
Kombinatsiyalashtirilgan agregatlar sxemalari:
a
— 
yerni urug‘ ekishga tayyorlaydigan agregat; b
— 
shudgor-
langan yerni urug‘ ekishga tayyorlaydigan agregat; d
— 
shudgor-
lanmagan yerga ishlov berib, urug‘ ekib ketadigan agregat;
1
— 
freza; 2 - to ‘siq; 3
— 
seyalka; 4, 6, 9 va 14
— 
g ‘altaklar;
5 va 7
— 
yumshatuvchi tish; 9, 12
— 
tekislovchi to ‘sin (mola);
10
— 
rama; 11
—
disk; 12
— 
chuqur yumshatkich; 13
— 
mola;
13 va 15
—
ballast.
bu yerda, 
q
— 
ishlov berayotgan tishlar turining m a ’lum chuqur-
likda dinamometrlab aniqlangan solishtirma qarshiligi, N/m.
B
— 
kultivatorning qamrov kengligi, m.
6-§. Chopiq kultivatorlari
Sug‘oriladigan ekinni parvarishlashda uning qator oralig‘idagi 
tuproqni yumshatish, begona o‘tlar ildizini kesib ketish, o‘g‘itlash, 
juyaklar ochish kabi ishlar chopiq kultivatori yordamida bajariladi. 
Qatordagi ko‘chatlarga zarar keltirmaslik uchun ularga nisbatan 
kultivator tishlari birinchi kultivatsiyalashda 
bx=8-12 sm,
176

---

keyingilarida 
bx =14 
-15 
sm
himoya 
zonasi 
qoldirilib 
joylashtiriladi.
Ishchi qismlari. Chopiq kultivatorlarida ham yerga yoppasiga 
ishlov beradigan kultivatorning 102-rasmda keltirilgan ishchi 
qismlari va 103-rasmdagi o‘g‘it solgich, rotatsion yulduzcha, 
jo ‘yak olgich, panjarasimon qanotli jo ‘yak olgich, oziqlantirib 
jo ‘yak olgich, sferik disk va boshqalar ishlatiladi. Har bir qator 
oralig‘idagi tuproqqa ketma-ket ishlov berish uchun kerak bo‘lgan 
ishchi qismlarning majmuasi bitta gryadilga o‘rnatiladi.
Gryadil qatorlar oralig‘ining o‘rtasida joylashgan bo‘lib, 
ishchi qismlar uning o‘ng va chap tomonlariga kerakli masofa va 
chuqurlikda o‘rnatiladi. Har bir ishchi qism ustuni gryadilga tutqich 
va qulflar yordamida, uning kerakli holatini ta’minlaydigan qilib 
mahkamlanadi.
O‘toqlovchi va o‘q-yoysimon tishlar begona o‘tlarning ildizini 
kesib ketishi va tuproqni qisman yumshatishi uchun ishlatiladi. 
Ular tig‘ining qalinligi 1,0 mm dan kamroq bo‘lishi kerak. Ish 
jarayonida o‘zi o‘tkirlanib turishi va yeyilishga chidamli bo‘lishi 
uchun tig‘ga qattiq qotishma (masalan, sormayt) payvandlangan 
bo‘ladi. Bunday tishlarning tuproqni yumshatish darajasi, ularning 
engashish burchagi a ga bog‘liq bo‘lganligi sababli, ularni ustunga 
a = 12-18° qilib bolt bilan o‘rnatish mumkin.
Sug‘oriladigan jo ‘yakdagi tuproqni yumshatish uchun, 
kengligi 
35
mmli yumshatuvchi tishlar qo‘llaniladi. Ko‘pincha, 
bunday tishlarning ishchi qismi ikki tomonlama bo‘lib, bir tomoni 
o‘tmas bo‘lib qolganda, uni 180° ga to‘ntarib, ikkinchi tomoni bilan 
qo‘yiladi. Bunday tishni ustunga engashish burchagi a = 36-40° 
qilib o‘rnatish mumkin.
Qatqaloqni buzish, tuproqni yumshatish, begona o‘tlarni 
yo‘qotish va himoya zonasini kamaytirish maqsadida rotatsion 
yulduzcha ishlatiladi. Ulardan ko‘chatlarning bo‘yi 30-40 sm ga 
yetgunicha foydalaniladi. Rotatsion yulduzchaning barmoqlari 5-8 
sm gacha tuproqqa botib yuradi. Agar yulduzchani barmog‘i 
bukilgan tomonga aylantirilsa, uning ishlov berish chuqurligi 
ortadi. O‘g‘it ko‘mgich yerni 16 sm chuqurlikkacha yumshatib, 
o‘g‘itlaydi. Jo‘yak olgich 16 sm chuqurlikkacha ishlov berib,
177

---

begona o‘tlarni yo‘qotib maydalash, tuproqni ko‘tarib ko‘chatlar 
tagini ko‘mib ketish uchun ishlatiladi. Jo‘yak olgich qanotining 
holatini o‘zgartirib, tuproqni ko‘tarib ko‘mish balandligi sozlanadi. 
Oziqlantirib jo ‘yak olgich, tuproqqa 20 sm chuqurlikkacha ishlov 
beradi. Sferik disklar himoya zonasini kamaytirish uchun 
ishlatiladi.
H