Mexanika boyĺnsha fizikalĺq praktikumda qattĺ denelerdiń aylanbalĺ qozǵALĺSĺN Úyreniwge baylanĺSLĺ bolǵan máseleler mazmunı

Dinamikalıq xarakteristikaları.

Aylanbalı qozǵalıstaǵı qattı deneniń qásiyetleri qattı deneniń interciya momenti menen táriyiplenedi. Bul xarakteristika Gamiltonnıń yamasa Lagranjdıń teńlemelerinen alınatuǵın differeciallıq teńlemege kiredi. Aylanbalı qozǵalıs ushın kinetikalıq energiyanı bılayınsha jazıwǵa boladı:

Bul formulada inerciya momenti massanıń, al múyeshlik tezlik tezliktiń ornın iyeleydi. Inerciya momenti denedegi massanıń geometriyalıq tarqalıwın ańǵartadı hám

formulasınıń járdeminde esaplanadı.

Inerciya momenti aylanbalı qozǵalıstaǵı deneniń inertliginiń ólshemi bolıp tabıladı. Denedegi massalardıń tarqalıwın táriyipleydi. Kósherlik hám oraydan qashıwshı momentlerdi bir birinen ayıradı. Kósherlik moment

formulasınıń járdeminde anıqlanadı. Bul formulada arqalı massa, al arqalı noqattan kósherge shekemgi qashıqlıq belgilengen.

Biz joqarıda denelerdiń, solardıń ishinde qattı denelerdiń aylanbalı qozǵalısları haqqında ulıwmalıq túsiniklerdi berdik [1-4].

Házirgi waqıtları ulıwma fizika kursı boyınsha fizikalıq praktikumlarda kóp sanlı fizikalıq qubılıslardı úyreniw, izertlew hám modellestiriw múmkin. Usı jaǵdayǵa baylanıslı mexanika boyınsha fizikalıq praktikumda qattı denelerdiń aylanbalı qozǵalısın házirgi zaman ásbap-úskeneleriniń járdeminde izertlew úlken qızıǵıw payda etedi. Bunday izertlewler qatarına giroskoplardıń qozǵalısları, Maksvell mayatniginiń qozǵalısı, Atvud mashinası sıyaqlı mashinalarda salmaq kúshiniń tezligin anıqlaw sıyaqlı jumıslar kiredi. Usınday keń kólemli ilimiy-metodikalıq máselelerdi mexanika boyınsha fizikalıq praktikumlarda paydalanıwdı ámelge asırıw maqsetinde usı pitkeriw qánigelik jumısı orınlandı.