Psixroanabiozda maxsulotlar sovitilib saklanadi. Turli xildagi kishlok xujalik maxsulotlari xavo xarorati- ning pasayishiga turlicha aks ta’sir bildiradi. Meva va sabzavotlar uchun xavo xarorati -1 dan +1 °S gacha.
Krioanabiozda esa maxsulotlar muzlatilib saklanadi va bu xolatda ular nisbatan uzok vakt saklanadi. Bu keng tarkalgan usul bulib, uni sovitish texnologiyasi degan maxsus fan urgatadi. Maxsulotlarni muzlatishda xavo xarorati bilan birga- likda sovitish tezligi xam muxim axamiyatga ega. Muzlatish jarayonida maxsulotlarning fizik, gistologik va kolloid xolatlari ma’lum darajada uzgaradi. Shu bilan birga, max- sulot mikroflorasida xam uzgarish buladi.
Krioanabioz usuli xalk xujaligida keng kullanil- mokda. Keyingi yillarda xujaliklarda kuplab sovitish sistemalari, sovitgichlar va sovitish kurilmalari kuril- mokda. Tez buziladigan maxsulotlarning aksariyat kismi asosan krioanabioz usulida saklanadi. Kseroanabiozda maxsulotlar kuruk xolda saklanadi. Maxsulotlar ma’lum darajada kuritilib saklanishi ka- dimdan ma’lum. Kuritilgan maxsulotlarda xujayra muxiti konsentrasiyasi oshadi. Natijada xujayrada modda alma- shinuv jarayoni susayadi yoki tuxtaydi, mikroblarning yashash muxiti xam nokulay bulib koladi. Shunday kilib, maxsulot- ning ma’lum darajada kuritilishi ularda biokimyoviy jarayonlarni butunlay tuxtatadi. Kishlok xujalik maxsulot- lari turiga karab turli darajada kuritiladi (namsiz- lantiriladi). Masalan, don maxsulotlarining kuritilib namligini 12-14% ga tushirilganda uzok vakt saklanishini ta’minlanadi, mevalarda esa kuritilgandan keyin namlik- ning 18-24% bulishi saklash uchun ijobiy xisoblanadi.
Maxsulotlarning tabiiy namligini kamaytirish ular tar- kibidagi namni yukori xaroratda parlatib yuborishga asoslan- gan va bu usul maxsulotlarni kuritish deb yuritiladi. Maxsulotlarni kuritishda murakkab fiziologik, biokimyoviy, fizik, kimyoviy jarayonlar bulib utadi va ushbu jarayonlarni ilmiy asoslab boshkarilishi maxsulotning sifatini belgilaydi. Maxsulotlarni tabiiy usulda kuritish Urta Osiyoda keng tarkalgan va bu borada boy tajriba tuplangan. X,o- zirgi vaktda maxsulotlarni kuritishning zamonaviy usullari (sublimasiya kuritish usuli, yukori chastotali tok va infrakizil nur yordamida kuritish va boshkalar) ishlab chikarishga keng joriy etilmokda. Osmoanabiozda maxsulotning xujayra muxitida yukori osmotik bosim xosil kilinadi. Bu usul xujayrada plazmoliz xosil kilish xodisasiga asoslangan. Osmotik bosimni oshirish maxsulotni mikroorga- nizmlar ta’siridan ma’lum darajagacha saklaydi. Lekin ayrim mikroorganizmlar muxit konsentrasiyasining oshi- shiga chidamli xisoblanadi, bu esa maxsulotda foydali mik- roorganizmlarni boshkarishni ta’minlaydi. Amalda maxsulotlarda osmotik bosimni oshiruvchi vosita sifatida tuz va shakardan keng foydalaniladi. Maxsulotlarni sakdashda ularni tuzlash usuli keng tarkalgan. Ayniksa, gusht, balik, sabzavotlar tuzlashga moyil maxsulotlar xisoblanadi. Maxsulotlarni tuzlash texnologiyasi ularning turi, tarkibi, xolati, keyingi ishlov berish va kullanishiga botik. Asidoanabiozda maxsulotlar kislotali muxit sharoi- tida saklanadi. Ushbu usul kupgina zararli mikroor- ganizmlarning kislotali muxitga chidamsizligi bilan asoslangan. Shu sababli maxsulotlar ma’lum darajada konserva kilinadi. Usimlik maxsulotlarini konserva ki- lishda sirka kislotasidan keng foydalaniladi va bu usul marinadlash deb yuritiladi. Kislotali muxit organik kislotalar - sirka kislotasi, uzum va meva sirkasi yordamida yaratiladi. Ushbu moddalar xushbuy bulib, maxsulotning ta’mini buzmaydi. Narkoanabioz ayrim moddalarning maxsulotlarga anes- tezik ta’siriga asoslangan. Bunda xloroform, efir va boshka moddalardan foydalaniladi. Maxsulotlarni kislorodsiz muxitdan saklash anok- sianabioz deb yuritiladi. Kislorodsiz muxitda kupgina mikroblar yashay olmaydi va maxsulot konservasiya kilina- di. Maxsulotlarni, ayniksa don maxsulotlarini xavosiz muxitda saklash shu konuniyatga asoslangan. Syenoanabioz. Maxsulotlarning mikroflorasini boshkarib, ya’ni foydali mikroblar sonini sun’iy usulda kupaytirib, zararli mikroblarning ta’sirini susaytirish mumkin. Buni foydali mikroorganizmlardan sut kislotasi bakteriyalari va achitkilardan keng foydalaniladi. Sut kislotasi bakteriyalari maxsulotda 1-2% li sut kislotasi- ni, achitkilar esa 10-14% gacha etil spirtini xosil kupincha rivojlanmaydi.
6-rasm. Meva-sabzavotlarni mikrobiologik usulda kayta ishlab saklash(Syenoanabioz)
Sut kislotasi bakteriyalari ishtirokida maxsulotlarni saklash asidosenoanabioz deb yuritiladi. Ushbu usul sut maxsulotlarini saklash va kayta ishlashda, meva va sabzavotlarni tuzlashda, yem-xashakdan silos tayyorlashda keng kullaniladi. Vino tayyorlash alkogolesenoanabiozga, ya’ni uzum va meva sharbatlarini bijgitish yordamida spirt xosil ki- lishga asoslangan. Abioz. Maxsulotlarni saklashning ushbu usulida tirik organizmlar ishtirok etmasligi lozim. Termosterilizasiya- da maxsulotlarga yukori xaroratda ishlov beriladi.
7-rasm. Meva-sabzavotlarni termosterilizasiya usulida kayta ishlab saklash (Abioz). Bu usul mikroorganizmlarning yukori xaroratda (100 °S va undan yukori) nobud bulishiga asoslangan va xalk xuja- ligida juda keng joriy kilingan. Kupgina meva-sabzavotlarni kayta ishlash korxonalari shu usulda ishlaydi. Xo- zirgi vaktda sterilizasiya yukori va ultrachastotali tok yordamida xam amalga oshiriladi.
Insonlarda saklash omborlariga bulgan extiyoj doimiy ravishda mavjud bulgan. Buning sababi kuyidagicha izoxlanadi, insonlarning kishlok xujaligi maxsulotlariga bulgan talabi yil davomida mavjud buladi, ammo bu maxsulotlar yilning
