|
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
“Kubizim assosi” 2006
2.
“Klassik bo’lmagan” 1905
3.
“Sintetik kubizm”
759
ФИО автора:
Umarova Gulbahor
Namangan viloyati To’raqo’rg’on tumani 21-maktabning ona tili va adabiyoti fani
o’qituvchisi
Название публикации:
«ONA TILI – MILLATNING MULKI»
Annotatsiya:
Mazkur maqolada o’zligimiz timsoli ona tilimizni tarixi, taqdiri uning iftixori haqida
fikr bildirilgan bo’lib til o’tkir qurol ekanligi,u hamma narsaga qodir ekanligi haqida
fikr bildirilgan.Har bir shaxs o’z ona tilisini sevishi va asrab avaylashi haqida bayon
qilingan.
Kalit so’zlar:
Davlat tili, o’tkir qurol, millat, iftixor, yaxshi so’z, rivojlanishi, nomusi-ori,
so’zlashish, istiqlol, o’tmishi, buguni obro’ e’tibori.
O’zbek tili- oltoy tillari oilasining turkiy tillar turkumiga kiruvchi tildir. Ushbu til
O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga muvofiq davlat tili hisoblanadi.
Davlat tili haqidagi Qonun1989-yil 21-oktabrda qabul qilingan. O’zbek tili XI asrdan
boshlab mustaqil til sifatida shakllana boshladi va XIII asrdan eski o’zbek adabiy tili
shakllanib bo’ldi. Eski o’zbek tilining rivoji buyuk Alisher Navoiyning nomi bilan
bog’liqdir. U eski o’zbek tilining keng imkoniyatlaridan foydalangan holda ajoyib
asarlar yaratibgina qolmasdan bu tilni ilmiy jihatdan chuqur tatbiq qiluvchi
,,Muhokamat –ul lug’atayn’’nomli yirik ilmiy asr ham yozdi va unda o’zbek tilining
boshqa tillardan hech kam emasligini ishonarli misollar bilan isbotlab berdi.
Yurtimizda o’zbek tiliga davlat tili maqomi berilgandan so’ng davlat tilini izchil
joriy etish va lotin yozuviga asoslangan o’zbek alifbosiga mukammal o’tishga
ta’minlash maqsadida 1995-yil 21-dekabrda ,,Yangi tahrirdagi Davlat tili haqidagi
‘’qonun qabul qilindi. Shuningdek, o’zbek yozuvini xalqimiz ijtimoiy hayotida va
xalqaro miqyosidagi obro’-e’tiborini tubdan oshirish, unib-o’sish kelayotgan
yoshlarimizni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda davlat tilini
760
to’laqonli joriy etish maqsadida prezidentimizning 1989 - yil 21-oktabrda,,O’zbek
tilining davlat tili sifatida nufuzi va mavqeyini tubdan oshirish chora-tadbirlari
to’g’risidagi farmoni qabul qilindi. Shuningdek, o’zbek tili davlat tili maqomi berilgan
kun 21-oktabr sanasi ,,O’zbek tili bayrami kuni ‘’deb e’lon qilindi.Xalq ta’limi
tizimidagi umumta’lim maktablarida o’quvchi yoshlar o’rtasida ,,O’zbek tilim-
iftixorim’’tanlovi joriy etildi. Tanlovda talabalar va maktab o’quvchilari tomonidan
ushbu mavzu doirasida insho, bayonlar yozib video ro’liklar tayyorladilar.O’z
insholarida dunyoda inson zoti yaralibdiki,bir-biri bilan gaplashadi, so’zlashadi,o’zaro
muomalada bo’ladi.Bunda tilning o’rni beqiyos albatta.Inson til orqali boshqa tirik
jonzotlardan ongli ravishda farq qiladi.Dunyoda tillar ko’p, lekin har bir xalq,har bir
millat uchun o’z tili qadrdon va sevimli,chunki shu tilda u bemalol muloqot qiladi,o’z
fikr tuyg’ularini bevosita erkin ifoda etadi. O’zbek tili bugungi kunda barcha sohalarda
yangi so’zlar bilan boyib bormoda. Ko’rilayotgan davlat tilida ish yutilmayotgani
o’zbek tilini mensimasdan krill yozuvida ish olib borilayotgani ko’zda tutildi.Ularni
turli hujjatlari,hamda katta qilib yoritib qo’yilgan afishalarini ham necha bor aytilganda
ham o’zbek tiliga bee’tibor bo’layotgan rahbarlarimiz ham hali krill yozuvida ish olib
borayotgan hodimlarimiz ham talaygina deb yozadi. Demak, har bir shaxs o’z ona
tilisini pisand qilmasligi haqidagi qonun ham moddada ko’rsatib qo’yilgan. Biz shu
sohani tobora kengroq va chuqurroq qamrab olmog’imiz darkor. Agar ,,Davlat tili’’
to’g’risidagi qonun qabul qilinmaganida bugun tilimiz qanday ahvolda bo’lardi?
Chunki xalq taqdiri til bilan bog’liq.Ona tilimiz bor ekan,o’zbek xalqi bor.Ta’kidlash
joizki, so’ngi yillarda tilimizni rivojlantirishga har qachongidan ham jiddiy e’tibor
qaratilmoqda. Xalqimizning davlat tiliga bo’lgan munosabati, talabi ham keskin
o’zgardi. Davlat tilini barcha sohalarda keng qo’llashga harakat qilinmoqda. Biroq bu
borada ishlar yetarli emas . Davlat tilini o’rganish, unga amal qilish tabiiy ehtiyoj va
zaruratga, hatto anglangan majburiyatga aylanib bormoqda. O’zbek tilida to’g’ri,
ifodali so’zlash va yozish, ona tilimizning sofligi va boyligi to’g’risida tinmay
g’amxo’rlik qilish, uning iste’mol doirasini kengaytirib borish davltimiz
fuqarolarining burchi sanaladi. So’z fikr qurolidir, kishi qanchalik ko’p so’z
bilsa,uning fikrlash doirasi, dunyoqarashi ham shunchalik keng bo’ladi.So’z millatning
761
ko’rki,til esa birinchi haqqidir. Shu haq o’ksitilgan bo’lsa, demak, millat o’zini-o’zi
o’ksitib kelganidir.
Yomon so’zkim kelib jong’a urg’ay
Ki, jondin o’tib imong’a urg’ay
yani:yomon, qo’pol so’z insonning joniga qasd qilishi mumkin, balki uni iymonidan
judo qilishi ham mumkin. Alisher Navoiy bobomiz o’z asarlarida til o’tkir qurol
ekanligi so’zning kuch qudratini ko’satib berganidek asrlar osha sayqal topib kelgan
boy, serjilo va go’zal tilimizni qadrlash, uni yanada rivojlantirish lozim.
Bundan avval, kattami-kichikmi, har bir korxona, tashkilot rahbarining
millatparvarligiga bog’liq. Ona xalqim degan o’zbek rahbari ,,Davlat tili to’g’risidagi’’
qonunga loqayd qaray olmasligi kerak. Uni o’z tashkilotida ro’yobga chiqarishga
intilgan rahbarning o’z tilini sevishiga ishonch yo’q.
Ona tili har bir insonning taqdiri, o’tmishi va kelajagida hal qilluvchi ro’l
o’ynaydi. Ulug’ shoirimiz Shukur Qurbon yozganidek:
Sen mangusan, boqasan,
Men esa o’tkinchi zot.
Sen hamisha bahorsan,
Men lahzalik xotirot
Ona tilim, jon tilim,
Sensiz men so’ladurman,
Devona bo’ladurman.
Tug’ganimga yetti yot,
Begona bo’ladurman.
Ona tilim, jon tilim,
762
Yuragimning qoshida
Sayrab turgan bulbulim.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak:
Til o’tmish, til bugun, til bu-istiqlol. Davlat tilini rivojlantirish faqat
tilshunoslar, shoir yoki yozuvchilarning ishi emas,balki mana shu yurtda yashayotgan
har bir insonning vazifasi hisoblanadi.
Darhaqiqat, inson o’z atrofida ro’y berayotgan islohotlar, yangilanishlarga
yuksak fahm-farosat, teran aql-idrok, zukko nazar, e’tibor bilan munosabatda bo’lmas,
hulosa chiqarmas ekan, har qanday faylasuf ham u insonga ma’naviyat o’chog’ini
ochib bera olmaydi. Shunday bo’lsada, xayrli maqsad sari yo’lga intilaveramiz.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Xalq ta’limi ilmiy-metodik jurnal. 2004.
2.I.A.Karimov.’’Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch’’. Toshkent 2010.
3.Ona tili 10-sinf. Toshkent 2017.
4.Ona tili va Adabiyoti. Toshkent 2004. Abduroziq Rafiyev.
763
Do'stlaringiz bilan baham: |
