Механика кириш

4-§. ATOM YADROSINING TARKIBI
Rezerford tajribalaridan yadro atomning asosiy massasini o’zida mujassamlashtirgan musbat zaryadli zarra ekanligi aniqlandi. 1919-yilda Rezerford elektrondan keyingi elementarr zarracha - protonni kashf etdi. Proton massasi elektron massasidan 1836,1 marta katta bo’lgan, elektr zaryadi elektron zaryadiga, spini esa ga teng bo’lgan musbat zaryadli turg’un elementar zarra.

1920-yili Rezerford massasi proton massasiga teng bo’lgan neytral zarracha mavjudligini taxmin qildi va u 1932-yilda ingliz fizigi D. CHedvik tomonidan aniqlandi. Bu zarrachani neytron deb ataldi. Keyinroq atom yadrosi proton va neytronlardan tuzilgan deb, ularni birgalikda nuklonlar deb nomlandi.

YAdrodagi nuklonlar soni A yadroning massa soni bo’lib, neytronlar soni
(4.1)
dan topiladi, bunda Z - protonlar soni.

YAdroni belgilash uchun _ZX^A belgilash ishlatiladi.

YAdrodagi protonlar soni o’zgarmaydigan yadrolar guruhiga izotoplar deyiladi. Masalan: ₁H¹, ₁H², ₁H³.

YAdrodagi neytronlar soni o’zgarmaydigan yadrolar guruhiga izotonlar deyiladi. Masalan: ₁H³, ₂He⁴, ₃Li⁷, ₄Be⁸.

Massa soni o’zgarmasdan qoladigan yadrolar guruhiga izobarlar deyiladi. Masalan: ₁H³, ₂He³, ₁₈Az⁴⁰, ₂₀Ca⁴⁰.