Mbaza. Uz imtihon javoblar

3. Gerbariy va tabiiy o‘simliklardan foydalanib ildiz turlarini aniqlang?  

Ildiz  yuksak  o‘simliklaming  vegetativ  organi  bo‘lib,  

o‘simlikni tuproqqa biriktiradi, tuproqdan  suv va unda  erigan 

mineral tuzlami shimadi va o‘simlikning yer usti qis-  

miga  yetkazib  beradi.  Ildiz  novdadan  farq  qilib,  barg  hosil  

qilmaydi.  Ildizlar,  odatda,  asosiy,  yon  va  qo‘shimcha  ildiz-  

larga  bo‘linadi. Murtakdagi  boshlang‘ich ildizning bevosi-    ta 

o‘sishidan  asosiy  ildiz  hosil  bo‘ladi.  Qo‘shimcha  ildiz-

 

lar 

poyadan,  bargdan  hosil  bo‘ladi.  Yon  ildizlar  asosiy  va    qo‘shimcha  ildizdan  hosil 

bo‘ladi (15-rasm).

 

 

Bir  tup  o‘simlikdagi  ildizlar  yig‘indisi  ildiz  tizimi  (sis-    temasi)  deyiladi.  Ildiz 

tizimining o‘lchami va tuzilishi  o‘simliklar turiga, ildizining shoxlanishiga, qo‘shimcha 

il-    dizlarga  hamda  tuproq  unumdorligiga  bog‘liq.  Ildiz  tizi­  mi  tuzilishiga  ko‘ra:  o‘q 

ildiz va popuk ildizga bo‘linadi  (16-rasm). Murtakdagi boshlang‘ich ildiz rivojlanishda 

davom  etsa,    undan  yon  ildizlar  o‘sib  chiqadi,  natijada  o‘q  ildiz  tizimi  ho­  sil  bo‘ladi. 

Bunday  moslashish  ko‘pchilik  ikki  urug‘pallali    o‘simliklarga  xos.  0  ‘q  ildiz  tizimida 

asosiy ildiz yaxshi rivojlangan bo‘-  lib, undan yon ildizlar o‘sib chiqadi. Bu ildiz tizimi 

ikki    urug‘pallali  o‘simliklarga  xos  bo‘lib,  uni  do‘lana,  terak,    saksovul,  na’matak, 

g‘o‘za,  qovun,  tarvuz,  no‘xat,  loviya  va    mosh  kabilar  misolida  k‘rish  mumkin.

 

Agar 

murtakdagi boshlang‘ich ildiz o‘sishda davom et-  masa, u holda boshlang‘ich poyadan 

qo‘shimcha ildizlar  o‘sib chiqadi. Natijada popuk ildiz tizimi hosil bo‘ladi. 

Popuk ildiz tizimi  mayda qo‘shimcha va yon ildizlardan   tashkil topadi. Uning asosiy 

ildizi  yaxshi  rivojlanmaydi.  Bun-    day  ildizlar,  asosan,  bir  urug‘pallali  o‘simliklarda 

uchraydi    (bug‘doy,  makkajo‘xori,  arpa).  Demak,  ildizlar  kelib  chiqi-    shiga  ko‘ra, 

asosiy,  yon  va  qo‘shimcha  ildizlarga  bo‘linadi.    Shuningdek,  o‘q  va  popuk  ildiz 

tizimlari ajratiladi.