Maxsus ta’lim vazirligi a. A. Safoev

Ultratovushli ishlov berish usuli. Bu usulda yuzalarga ishlov berishda magnitli titratgich puansoni orqali abraziv donachalarga kinyetik energiya berishi bilan ishlov berilayotgan materiallarda mikrobuzilishlar yuzaga keladi (11.6-rasm).

11.6-rasm. Ultratovushli ishlov berish sxemasi.

Ultratovushli ishlov berish qurilmalari quyidagi elementlardan iborat: abraziv suspenziya 2 to’ldirilgan vanna 1 va unga o’rnatilgan tayyorlama 3;
Qobiq 6 ichidagi magnitostruksion o’zak 7, unga qotirilgan konsentrator 5 va unga qotirilgan asbob – puanson 4. O’zak tebranishini ultratovushli generator 8 va doimiy tok manbayi 9 keltirib chiqaradi;
Usul yuqori chastotali (magnitli titratgich) kuchli elyektr maydoni ta’sirida nikyelli sterjyenni chiziqli o’lchamlarini o’zgarish tamoyiliga asoslangan.
Sekundiga juda katta chastota bilan o’zgarish berilayotgan puanson 4 abraziv donachalarini xarakatlantirib tayyorlamani 3 yuza qatlamini buzadi. Abraziv kukun suyuqlikda muallaq xolatda turishi kerak .
Puanson yonboshi ishlov berilayotgan yuzaga yo`nalganda ular orasidagi abraziv donalari (mualloq xoldagi) ishlov berilayotgan yuzaga urilib undan mayda bo’laklarni ko’chiradi. Ko’chiralgan xar bir bo’lakni juda kichik bo’lishiga qaramasdan ishlayotgan abraziv donalarni ko’pligi va urilishi chastotasini juda yuqoriligi yuza qatlamni juda tez buzilishiga sabab bo’ladi.
Masalan, shisha materialiga bir minutda 6 mm li teshikni 6 mm chuqurlikkacha ishlov berish mumkin.
Jarayonda xech qanday aylanma xarakatdan foydalanilmaganligi uchun ham ishlov berilayotgan teshikni shakli asbobni shaklini takrorlovchi xar xil shaklda bo’lishi mumkin.
Abraziv sifatida korund yoki bor karbididan foydalaniladi.
Xozirgi vaqtda chiqarilayotgan qurilmalar 20000-30000 gts. oralig’idagi chastotada ishlaydi va asbob yonboshini tyebranish amplitudasi 50-70 mkm ga teng. Kichkina stolli dastgoxning quvvati 50-300 vt.ni tashkil qiladi, kattalarida esa 2-3 kvt. ga yetadi. Magnitli titratgichni ta’minoti uchun qurilma maxsus lampali gyenerator 8 bilan ta’minlangan.
Ultratovushli usulning asosiy abzalliklari:
-ishlov beriladigan materialda mexanik va temperaturali deformatsiyalarning yo’qligi;
-materiallarni ultratovushda ishlov beriluvchanligi;
-shisha, kvarts, keramika, minerallar, shunigdek ferritlardan murakkab shakldagi detallarni tayyorlanishi;
-yarim o’tkazgich materiallariga ishlov berish mumkinligi;
-qattiq qotishmali detal qirquvchi shtamplar, o’tkazuvchi matritsalar tayyorlanishi qulayligi;
-volfram va qattiq qotishmalardan murakkab shakldagi detallarni tayyorlash. Ultratovush usuli yordamida yuqori mo’rtlikka ega bo’lgan, yani qattiq qotishma, myeneralo-keramiki, kvarts va boshqa materiallarga ishlov berish
mumkin, bu usul bilan qovushqoq materiallarga ishlov berib bo’lmaydi.
Asosiy xarakat – asbobni bo’ylama tyebranishi
V= ^4FA m/sek.
1000
Bu yerda: F- chastota gts. A – amplituda , mm.
Yordamchi xarakat – surish (bo’ylama, ko’ndalang, aylanma).
Ultratovushli o’lchamli ishlov berishning asosiy tavsifi. (1-jadval)
1-jadval

Ishlov beriladigan material	Unimdorligi mmG`min	G’adir- budirlik sinfi	Aniqligi Mm.	Nisbiy yeyilishi %
Shina, kvarts	5-20	5-7	0,05-0,10	0,5-1,0
Keramika	2-6	6-7	0,05-0,10	2-10
Qattiq qotishma	0,05-0,3	6-8	0,02-0,05	40-100
Germaniy, kryemniy, ferrit	3-8	6-7	0,03-0,10	1-2
HRC>55-60 toblangan po’lat	0,05-0,10	6-8	0,03-0,10	120-200
Issiq bardosh qotishmalar	0,02-0,08	5-7	0,08-0,10	150-200