Mavzu: Vaqt relesi, mashinist nazoratchisi Reja

G‘altakning zanjiri uzilganda, g‘altakdan o‘tuvchi tok tomonidan hosil qilingan magnit oqimi pasaya boshlaydi, natijada dempferlarda elektr yurituvchi kuch va katta miqdorda tok hosil bo‘ladi. Bu tok hosil qilgan magnit oqimi asosiy magnit oqimi bilan yo‘nalishi bilan mos tushadi. Bu holat relening uzilishini va kontaktlarning elektr toki yo‘nalishini o‘zgartirishini kechiktiradi.

• G‘altakning zanjiri uzilganda, g‘altakdan o‘tuvchi tok tomonidan hosil qilingan magnit oqimi pasaya boshlaydi, natijada dempferlarda elektr yurituvchi kuch va katta miqdorda tok hosil bo‘ladi. Bu tok hosil qilgan magnit oqimi asosiy magnit oqimi bilan yo‘nalishi bilan mos tushadi. Bu holat relening uzilishini va kontaktlarning elektr toki yo‘nalishini o‘zgartirishini kechiktiradi.
• Tutib turish vaqtida magnit bo‘lmagan prokladkani tanlab olish bilan (dag‘al sozlash), qayta va siqish prujinalarini tortish (mayin sozlash) bilan amalga oshiriladi. Prokladkaning qalinligini va prujinalarning tarangligini oshirish tutib turish vaqti kamayishiga olib keladi. Elektromagnit vaqt relelarining texnik ko‘rsatkichlari 4-jadvalda keltirilgan.

VL-50 elektron vaqt relesi. Elektron vaqt relesi kichik o‘lchamli yarim o‘tkazgichli bloklardan iborat bo‘lib, bloklar ichiga chiqish elektromagnit relelari o‘rnatilgan. Bunday relelarda tutib turish vaqti bo‘yicha elektr toki yo‘nalishini o‘zgartiruvchi kontaktlari mavjud emas. Relening funktsional sxemasi 6- rasmda ko‘rsatilgan.

• VL-50 elektron vaqt relesi. Elektron vaqt relesi kichik o‘lchamli yarim o‘tkazgichli bloklardan iborat bo‘lib, bloklar ichiga chiqish elektromagnit relelari o‘rnatilgan. Bunday relelarda tutib turish vaqti bo‘yicha elektr toki yo‘nalishini o‘zgartiruvchi kontaktlari mavjud emas. Relening funktsional sxemasi 6- rasmda ko‘rsatilgan.
•  

Tutib turish vaqtini hisobi ta’minlovchi kuchlanishni uzatib berilgan paytdan boshlanadi. Bunda ta’minlash blokidan kuchlanish vaqt beruvchi zanjir RC ga beriladi va kondensator C zaryadlanishi amalga oshadi. Kon-densatordagi kuchlanish, boshlang‘ich kuchaytirgich BKni ochish uchun yetarli qiymatiga etganda, u chiqish qurilmasi ChQni ochadi va elektro-magnit relening R g‘altagiga kuchlanish beriladi. Shu bilan vaqtni ushlab turish tugallanadi. Kondensatorni boshlang‘ich kuchaytirgich kuchlanishi ochilgunigacha zaryadlanish davomiyligi rezistorning qarshiligiga bog‘liq. Rezistor o‘n bitta rezistor to‘plamidan iborat ikkita elektr toki yo‘nalishini o‘zgartirgichiga montaj qilingan. Ulagichlar yordamida kondensator zanjiriga ulangan rezistorlar sonini o‘zgartirilib, talab qilingan tutib turish vaqtini o‘rnatish mumkin.