Мавзу: спортчиларда артериал кон босимининг ортиши ёки камайиши,юрак ритмининг тезлашуви ёки секинлашуви ва уларни урганиш усуллари

N

еyrо-sirkulyatоr 

dist

оniya 3 turgа

k

еchishi mumkin

K

аrdiаl

Gip

еr-

t

оnik

Gipo-

tonik

 

 

To

To

’

’

satdan hushda ketish, 

satdan hushda ketish, 

gravitatsion shok, distoniya, 

gravitatsion shok, distoniya, 

gipotaniya, gipertaniya, 

gipotaniya, gipertaniya, 

kardial, gipoglekimiya, 

kardial, gipoglekimiya, 

adrenalin, noadrenalin, 

adrenalin, noadrenalin, 

kordiamin, kislorod, kofein, 

kordiamin, kislorod, kofein, 

yurak massaji, sun

yurak massaji, sun

’

’

iy nafas 

iy nafas 

berish.

berish.

Mavzuning asosiy tayanch va 

Mavzuning asosiy tayanch va 

iboralari

iboralari

 

 

 

 

 

---

JISMONIY TARBIYA VA SPORT BILAN 

SHUG‟ULLANUVCHILARNI SPORT-DO`XTIRI KO`RIGIDAN 

O‟TKAZISH. 

 

Do`xtir tekshiruvi 3 bosqichda o‘tkaziladi. 

- birlamchi do`xtir tekshiruvi; 

- takror do`xtir tekshiruvi; 

- qo‘shimcha do`xtir tekshiruvi.            

Birlamchi  do`xtir  tekshiruvi.  Bu  jismoniy  mashq  va  sport  bilan 

shug‘ullanishni boshlanish davrida o‘tkaziladi. Bunda mazkur shaxsning jismoniy 

tarbiya va sport bilan shug‘ullanishi mumkun yoki mumkun emasligi masalasi hal 

etiladi. Do`xtirning ruxsatisiz jismoniy tarbiya o‘qituvchisi va sport treneri mazkur 

shaxsni mashg‘ulotga qo‘yish mumkin emas.  

Birlamchi do`xtir tekshiruvida quyidagi masalalar hal etiladi: 

1.Tekshiruvchining sog‘liq holati.  

2.Uning  jismoniy  rivojlanish  darajasi  (rivojlanish  ko‘rsatkichlari:  tana  vazni 

ko‘krak aylanasi va hokazolar). 

3.Jismoniy mashqlarga uning organizmini moslashish qobiliyati. 

4.Yuqoridagi tekshiruv natijalariga ko‘ra o‘quvchi va talabalar jismoniy sport 

musobaqalari paytida sportchilarni do`xtir tekshiruvidan o‘tkazadi. 

Musobaqani tibbiy xizmat bilan ta‘minlaydi.                                                            

Zo‘riqqan, kasallangan, shikastlangan sportchilarni sog‘lomlashtiriladi.  

Jismoniy tarbiya o‘qituvchilari, trenerlarga sport tibbiyoti masalalari bo‘yicha 

maslahat  beradi.Sog‘lomlashtirish  markazining  mutaxassis  do`xtirlari,  joylardagi 

do`xtir-jismoniy tarbiya xonalarining sport do`xtirlari ishini muvofiqlashtirilishiga 

yordam beradi. 

Takror do`xtir tekshiruvi. 

 Bu birlamchi do`xtir tekshiruvidan o‘tganlar ma‘lum vaqt jismoniy tarbiya va 

sport mashg‘ulotlari bilan shug‘ullanganlaridan keyin o‘tkaziladi. Bunda jismoniy 

mashqlar  shug‘ullanuvchi  organizmiga  qanday  ta‘sir  qilganligi  aniqlanadi.  Agar 

ijobiy ta‘sir qilsa jismoniy rivojlanishi va sog‘liqning ko‘rsatkichlari yaxshilanadi. 

---

Salbiy ta‘sir qilsa buning aksi bo‘ladi. Shunga ko‘ra mashqlarni qanday o‘tkazish 

bo‘yicha  shug‘ullanuvchiga,  o‘qituvchi  va  trenerga  do`xtir  maslahati  beriladi.  

Takror  do`xtir  tekshiruvi  3  oyda,  6  oyda  va  eng  kamida  1yilda  bir  marta 

o‘tkazilishi kerak. 

Qo`shimcha do`xtir tekshiruvi. 

  Bu  sportchini  musobaqa  qatnashishi  oldidan  o‘tkaziladi.  Do`xtir  natijasida 

sportchini  musobaqaga  qatnashishi  mumkun  yoki  mumkun  emasligi  masalasi  hal 

etiladi.Shuningdek,  qo‘shimcha  do`xtir  tekshiruvi  sportchi  shikastlanishi, 

kasallanishi tufayli davolangandan keyin mashg‘ulot boshlashi mumkin emasligini 

masalasini hal etish uchun o‘tkaziladi.  

Do`xtir tekshiruvining usullari. 

Do`xtir sportchini quyidagi usullar yordamida tekshiriladi: 

   1.Sportchining anamnizi to‘planadi.                 

Anamniz 3 qismdan iborat. 

Anamnizning  pasport  qismi:  sportchi  ismi,  faoliyatini,  yoshi,  ma‘lumoti, 

kasbi, turmush va ish sharoiti, oilaviy holati. 

Anamnizning  tibbiy  qismi:  sportchi  oldingi  yillarda  qanday  kasalliklar  bilan 

xastalangan,  shikastlanganmi,  avlodida  kasalliklari  bormi  yoki  yo‘qmi,    zararli 

odatlari  (chekish,  spirtli  ichimliklar  ichishi,  giyohvandligi,  dopining  moddalarni 

qo‘llaydimi, yo‘qmi). 

Sportchining  sport  anamnezi.  Sport  bilan  qaysi  yoshidan  shug‘ullana 

boshlagani, sportning qaysi turlari bilan shug‘ullanadi. Malakasi, unvoni. Hozirda 

qanday  rejm  bilan  trenirovka  o‘tkazadi.  Mashg‘ulot  paytida  va  undan  keyin  o‘zi 

qanday  his  etadi,  qanday  shikoyati  bor.  Ertalabki  gigiyenik  gimnastikani 

bajaradimi.  

1.Do`xtir  tekshiruvining  tashqi    ko‘zatuv  usuli.  Do`xtir  sportchi  tanasini 

ko‘zdan  kechiradi.  Bunda  terining  tozaligi,  rangi,  tayanch-harakat  tizimini 

butunligi aniqlanadi. 

2.Do`xtir tekshiruvining paypaslash (palvasiya) usuli.   

---

Bunda  do`xtir  qo‘lining  barmoqlari  va  kafti  bilan  sportchi  tanasining  turli 

sohalarini paypaslash yordamida kasallik belgilari bor yoki yo‘qligini aniqlaydi.  

1.Tekshiruvining to‘qmoqchalash usuli (irkussiya) usuli.                    

Bunda  do`xtir  chap  qo‘lini  sportchi  tanasiga  qo‘yib,  uning  barmog‘iga,  uni 

qo‘li barmog‘i bilan to‘qmoqchalaydi. Tovushni o‘zgarishiga qarab turli a‘zolarda 

kasallik bor yo‘qligini aniqlaydi.  

2.Do`xtir tekshiruvining eshitish ( ausqo‘ltatsiya)  usuli.                      

Bunda maxsus stetofonendoskop asbobini bir uchini do`xtir qulog‘iga kiritib 

ikkinchi  uchini  sportchi  ko‘krak  qafasiga  qo‘yib  uning  o‘pkasiga  nafas  olish  va 

chiqarish, yurakning qisqarishi va kengayishi jarayonlarini aniqlaydi.