Mavzu: O'zbekistonning xalqaro tashkilotlarga a'zoligi orqali milliy iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash masalalari Reja: Kirish

Yillar	Jami investitsiyalar	Olingan sarmoya
Jamiga nisbatan
2016 yil	9,4 milliard evro	2,9 milliard evro	31%
2017 yil	9,7 milliard evro	4,1 milliard evro	43%
2018 yil	9,5 milliard evro	3,3 milliard evro	36%
2019 yil	10,1 milliard evro	4,6 milliard evro	46%

YTTB 2015 yil Parij bitimidan oldin, moliyalashtirishning 40 foizidan ko‘prog‘ini 2020 yilga qadar yashil sarmoyalarga yo‘naltirishga va’da bergan edi. Haqiqiy sonlarni hisobga olsak, ushbu maqsad 2017 yilda birinchi marta amalga oshirilgan.

YTTB sobiq mamlakatlarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida Sharqiy Blok ichida o‘z xususiy sektorlarni tashkil etish jarayoni boshlaydi. Shu maqsadda u banklar, tarmoqlar va korxonalar, yangi korxonalar yoki mavjud kompaniyalar uchun “loyihaviy moliyalashtirish” ni taklif etadi.  1980-yillardan beri JST tomonidan ilgari surilgan “kommunal xizmatlarni takomillashtirish”da xususiy korxonalarni qo‘llab-quvvatlash uchun ishlaydi.

YTTB faqat “demokratik tamoyillarga sodiq” mamlakatlarda ishlashni ilgari suradi. U “ekologik jihatdan barqaror va barqaror rivojlanishni” qo‘llab-quvvatlaydi va “mudofaa bilan bog‘liq faoliyatni, tamaki sanoatini, tanlangan alkogol mahsulotlarini, xalqaro qonunlar tomonidan taqiqlangan moddalarni va yakka tartibdagi qimor o‘yinlarini” moliyalashtirmaydi.¹⁷

2015 yilda YTTB Markaziy Osiyo mintaqasida rekord sarmoya kiritdi. 2015 yildagi umumiy investitsiyalar 75 foizga o‘sib, 1442,3 milliard yevroni tashkil etdi. 2015 yildagi investitsiyalarning eng katta hajmi Qozog‘istonga to‘g‘ri keladi, kiritilgan investitsiyalarning umumiy qiymati 790 million yevroni tashkil etadi. YTTB Qozog‘istondagi qayta tiklanadigan energiya loyihalarini qo‘llab-quvvatlaydi. Xususan, YTTB va Yashil iqlim fondi Qozog‘istonga mamlakat sharqidagi Chingiz-tobe shahrida 30 MVt quvvatga ega yangi quyosh elektr stantsiyasini qurish uchun 16,7 million dollar kredit ajratdi.

Quyidagi prezidentlar bugungi kunda YTTBga xizmat qilishgan (2017 yil holatiga ko‘ra).

• 
  Jak Attali (1991–1993)
  
• 
  Jak de Larosier (1993–1998)
  
• 
  Horst Köhler (1998–2000)
  
• 
  Jan Lemer (2000–2008)
  
• 
  Tomas Mirov (2008–2012)
  
• 
  Suma Chakrabarti (2012 yildan hozirgacha)
  

Yevropa tiklanish va taraqqiyot bankidan investitsiyalar qabul qiluvchi mamlakatlarni ko‘rib chiqadigan bo‘lsak ularga quyidagilar kiradi: Albaniya, Armaniston, Ozarbayjon, Belarus, Bosniya, Gertsegovina, Bolgariya, Xorvatiya, Kipr, Estoniya, Misr, Gruziya, Gretsiya, Vengriya, Iordaniya, Qozog‘iston, Kosovo, Qirg‘iziston, Latviya, Litva, Moldova, Chernogoriya, Marokash, Shimoliy Makedoniya, Polsha, Ruminiya, Rossiya, Serbiya, Slovakiya, Sloveniya, Tunis, Turkiya, Turkmaniston, Ukrainiya va O‘zbekiston.¹⁸

YTTB o‘z tender savdolari va shartnomalarini o‘z veb-saytida e’lon qiladi va 1978 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan Jahon banki va boshqa rivojlanish banklari bilan hamkorlikda nashr etilgan “Rivojlanish biznesida” nashri bilan ham faoliyat olib boradi.

Bankni moliyalashtirishda o‘z hissalarini qo‘shmoqdalar: Avstraliya, Avstriya, Belgiya, Kanada, Xitoy, Kipr, Chexiya, Daniya, Misr, Finlandiya, Fransiya, Germaniya, Gretsiya, Islandiya, Irdaniya, Isroil, Italiya, Hindiston, Yaponiya, Lyuksenburg, Malta, Meksika, Marokash, Gollandiya, Yangi Zelandiya, Norvegiya, Portugaliya, Rossiya Federatsiyasi, Janubiy Koreya, Ispaniya, Shvetsiya, Shveytsariya, Turkiya, Buyuk Britaniya va Amerika Qo‘shma Shtatlari shuningdek Yevropa Ittifoqi va Yevropa investitsiya banki.¹⁹

YTTB qo‘llab-quvvatlash dasturlari orqali ssudalar va kapitalni moliyalashtirish, kafolatlar, lizing xizmatlari, savdoni moliyalashtirish va malaka oshirishni taklif etadi. Kapitalga to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar 5 foizdan 25 foizgacha va 5 milliondan 230 million yevrogacha. Kichik loyihalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri YTTB va “moliyaviy vositachilar” tomonidan moliyalashtiriladi. YTTB veb-sayti mahalliy tijorat banklari, mikro-biznes banklari, aksiyadorlik jamg‘armalari va lizing obyektlarini qo‘llab-quvvatlash orqali 1 milliondan oshiq kichik loyihalarni moliyalashtirishga yordam berganini ta’kidlamoqda.

Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki tomonidan moliyalashtiriladiga loyihalar quyidagi talablarga javob berishi kerak. Loyiha YTTB faoliyat ko‘rsatadigan mamlakatda joylashgan bo‘lishi, kuchli tijorat istiqboliga ega bo‘lishi, loyihaning homiysi tomonidan naqd pul yoki tabiiy shakldagi ulushlarni jalb qilishi, mahalliy iqtisodiyotga foyda keltirishi va xususiy sektorning rivojlanishiga yordam berishi, sektori va bankning ekologik standartlarni qondirish zarur.

Shu jumladan, YTTB moliyaviy loyihalar agrofirma, energiya samaradorligi, moliyaviy institutlar, ishlab chiqarish, shuningdek, kommunal infratuzilma, jamoat ishlari (transport, maktab, suv ta’minoti, chiqindini nobud va ifloslanishini nazorat qilish xizmatlarini o‘z ichiga oladi), tabiiy resurslari, kuch va energiya, mulk, telekommunikatsiya, turizm, transport, axborot texnolagiyalari kabi ijtimoiy sohalarga o‘zining sarmoyasini kiritadi.YTTBning O‘zbekiston uchun yangi strategiyasi mamlakatdagi demokratik institutlarni mustahkamlash, fuqarolik jamiyatining rolini kengaytirish, ommaviy axborot vositalariga ko‘proq erkinlik berish va ayollar tadbirkorligini rivojlantirish zarurligini tan oladi. Bank, shuningdek paxtachilik sanoati kabi sohalarda majburiy va bolalar mehnatini yo‘q qilish borasidagi monitoringni davom ettiradi.

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 5-mart kuni Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki prezidenti Suma Chakrabarti boshchiligidagi ushbu nufuzli moliyaviy institut delegatsiyasini qabul qildi.Oʻzbekiston va YETTB 2017-yilda sheriklikni qayta yoʻlga qoʻyganini alohida taʼkidlash joiz. Oʻtgan davrda bankning mamlakat strategiyasi va qoʻshma “yoʻl xaritasi” qabul qilindi va amalga oshirilmoqda.Yangi investitsiyalar hajmi 1,1 milliard dollarga yetib, energetika, issiqlik va suv taʼminoti, kommunikatsiyalar, yoʻl va uy-joy qurilishi kabi ustuvor tarmoqlarga yoʻnaltirilgan. Ayni paytda, YETTB kiritgan sarmoyaning uchdan bir qismi xususiy sektor tashabbuslarini qoʻllab-quvvatlashga qaratilmoqda.

Toshkentdagi vakolatxonadan tashqari bank Andijonda oʻz ofisini ochdi, joriy yilning oxirigacha Urganchda ham ochishni rejalashtirmoqda.Davlatimiz rahbari ikki tomonlama hamkorlikda bunday yuksak darajaga erishilganida Suma Chakrabartining shaxsiy hissasi va faol saʼy-harakatlarini alohida qayd etdi.Uchrashuvda uzoq muddatli istiqbolga moʻljallangan amaliy hamkorlikning ustuvor yoʻnalishlari batafsil koʻrib chiqildi.YETTB prezidenti ushbu yetakchi xalqaro moliyaviy tashkilot Oʻzbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlar dasturiga har tomonlama koʻmaklashishni davom ettirish hamda sheriklik koʻlamini tubdan kengaytirishga tayyor ekanini bildirdi.²⁰

Infratuzilmani modernizatsiya qilish, bank sohasi, toʻqimachilik va sanoatning boshqa tarmoqlarini rivojlantirish, kichik biznes tashabbuslarini qoʻllab-quvvatlash boʻyicha ustuvor loyihalarni ishlab chiqish va ilgari surishga alohida eʼtibor qaratildi.Shuningdek, mamlakatimiz iqtisodiyotiga toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar, ilgʻor tajriba, bilim va texnologiyalarni jalb qilishga qaratilgan qoʻshma tadbirlarning rejasi va kun tartibi yuzasidan fikr almashildi. Bankning O‘zbekiston uchun 2018-2023 yillar uchun olib borayotgan strategiyasi iqtisodiyotning barqaror o‘sishini, aholi turmush darajasini yaxshilash hamda bosqichma bosqich davlat sektoridan xususiy sektorga bo‘lagan e’tiborni kuchaytirish xizmat qilib kelmoqda.

1^ Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005)

2^  "ASEAN iqtisodiy hamjamiyati taraqqiyoti" (http://www.investasian.com/2015/01/15/asea)

n-iqtisodiy-hamjamiyatlar-taraqqiyot /)

3^  OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

4^ Gazeta.uz

5^ China now EUʼs biggest import market. Peopleʼs Daily Online (2007-01-31). 

6^  ECO Secretary Generals. Ecosecretariat.org. 2012-02-09.

7^  Коммуникация и информация. Официальный сайт ЮНЕСКО. Дата обращения 23 мая 2010. Архивировано 23 августа 2011 года.

8^ Aim.uz

9^ Standart.uz

10^Oʻzbekistonda politologiya [2001 yil 18 oktabrda Toshkent shahrida oʻtkazilgan respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi materiallari], T., 2002; Neshatayeva T. N., Mejdunarodnie organizatsii i pravo. Novie tendensii v mejdunarodno-pravovom regulirovanii, M., 1999.

11^  OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

12^ https://www.osce.org

13^ O’zbekiston tashqi vazirligi rasmiy sayti evisa.mfa.uz

14^  http://www.nato.int/cv/depsecgen.htm NATO Whoʻs who? — Deputy Secretaries General of NATO

15^  http://tech.mit.edu/V120/N46/46chomsky.46n.html

16^ "Development bank halts coal financing to combat climate change". www.ft.com. 12 December 2018. Retrieved 19 February 2020.

17^ "About the EBRD" EBRD. 2014-08-01. Archived from the original on 2017-03-27. Retrieved 2017-03-26.

18^ "Where the EBRD works". www.ebrd.com. Retrieved 17 August 2017.

19^ "European Investment Bank and EBRD will co-manage EU-supported projects in Eastern Europe and Central Asia". 27 November 2006.

20^ O’zbekiston respublikasi statistika qo’mitasi