Mavzu: Mutaxasislik fanlarini o’qitishning didaktik tamoyillari va ularga rioya qilish metodikasi mundarija

Mehnat talimining ko‘rgazmaliligi. Mazkur tamoyil mehnatga doir o'quv m aterialini o'quvchilar o'rganilayotgan hodisa va jarayonni jonli idrok etish asosida o'zlashtirishlari bilan bir qatorda, ularda abstrakt tafakkurni shakllantirishni ham ko'zda tutadi. Mehnat ta’limi darslarida ko'rgazmali vositalar sifatida ishlab chiqarish korxonalariga ekskursiyalar uyushtirish, mehnat usullarini plakatlar, sxemalar, jadvallar, namuna buyumlarni ko'rsatish, o'quv kinofilmlari, diafilmlar, diapozitivlar, informatika, EHM va hokazolarni namoyish qilish, mehnat ta’limida ko'rgazmali vositalardan to'g'ri foydalanish o'quvchilarning texnik bilimlarni puxta o'zlashtirib olishlariga, ularda mehnat ko'nikmalari va malakalarining hosil bo'lishiga yordam beradi.
Ko'rgazmalilik tushunchasi faqat o'z ko'zi bilan ko'rish m um ­ kin bo'lgan vositalarnigina emas balki eshitish, sezish va idrok etishning boshqa turlarini ham o'z ichiga oladi. Ko'rgazmalilik o'quvchilarning o'rganilayotgan o'quv materialiga qiziqishini oshiradi, ana shu obyektga e ’tiborni jalb qiladi, kuzatuvchanlik va faol idrok etish sifatlarini rivojlantiradi. Masalan, o'quvchilarga mehnat usullari va jarayonlarini tushuntirish vaqtida mehnat ta'limi o'qituvchisi muayyan mehnat usullarini ko'rsatishda rangli plakatlardan foydalanibgina qolm asdan, balki ish harakatlari va jarayonlarini bajarishni o'zi namoyish qilib ko'rsatadi.
Bunda u o'quvchilarning e’tiborini ish joyida gavdani qanday tutish va asboblarni qanday ushlash kerakligi, harakatlarni bir maqsadga qaratish kabilarga jalb qiladi. Biroq mehnat ta’limi darslarida ko'rgazmali vositalardan foydalanishga katta ahamiyat berib, unga haddan tashqari o'rin ajratish foyda o'rniga zarar keltirishini ham unutmaslik kerak. Shu sababli ko'rgazmali vositalardan foydalanganda bir qator metodik talablarga riova qilish zarur.
1. Ko'rgazmali qurollar darsdagi o'quv materiali mazmuniga mos kelish kerak.
2. D arsda foydalaniladigan barcha ko'rgazmali qurollarni birdaniga osib, ko'rsatib qo'yish yaramaydi. Chunki, bu o'quvchilar diqqat-e’tiborini chalg'ishiga olib kelishi mumkin.
3. D arsni ko'rgazmali qurollar bilan haddan tashqari to'ldirib yubormaslik kerak.
4. Ko'rgazmali qurolni ko'rsatish vaqtida mehnat o'qituvchisi o'quvchilarning bu qurolni idrok etish jarayonini boshqarib borishi lozim.
Biroq o'quvchilarning ko'rgazmali qurollar yordamida sezib, idrok etishi bilishning boshlang'ich bosqichidir, xolos. Bilish jarayonining navbatdagi bosqichi abstrakt tafakkurdir. Bu mehnat ta’limi darslarida o'qituvchining yangi ish jarayonini tushuntirishi va mehnat usullarini ko'rsatishi o'quvchilarning faol ish yuritishi bilan olib borilishida namoyon bo'ladi. Garchi o'quvchilarning mehnatga doir o'quv materialini o'rganishda aniq idrok etishi ustunlik qilsa ham, har xil yoshdagi abstrakt tafakkur elementlarini ham tarbiyalashni unutm aslik kerak.
Bunda maxsus ishlab chiqilgan konstruktorlik texnologik tarzdagi topshiriq o'quvchilardan hisob-kitoblar qilish, detallar eskizlarini, ularni tayyorlashning texnologik jarayonlarini tuzishnigina emas, balki konstruktorlik yechimlarini amalga oshirishni ham talab qiladi. Shunday qilib mehnat ta’limida aniq idrok etish bilan abstrakt tafakkur o'zaro bog'lanishda ta’sir ko'rsatadi.