Мавзу: Математика фанининг тарихи, методи ва метадалогияси

Arifmetika   va   kombinatorika   sohasida: 

---

 
91 
1.  Oltmishlik pozitsion sistemani mukammallashtirish. 
2.  O‘nli kasrlarning ijod etilishi. 
3.  Sonlardan ildiz chiqarish usullariii ishlab chiqish. 
4.  Matematika tarixida birinchi marta Nyuton binomi formulasini ixtiyoriy natural ko‘rsatkich    
uchun aniq qo‘llanilishi. 
5.   Musbat haqiqiy son tushunchasini kengaytirish.  
Algebra sohasida: 
1.  Algebrani maxsus fan sifatida yaratish. 
2.  Kubik tenglamaning bir holini sonli yochishda maxsus iteratsion metodning kashf etilishi. 
3.  Kubik tenglamalarni    yechishda    geometrik    nazariya tuzish. 
 
Trigonometriya  va  geometriya  sohasida: 
1.  Tekis va sferik trigonometriya sistemalarini tuzish. 
2.  Aniq va to‘liq trigonometrik jadvallar tuzish. 
3.  Parallel to‘gri chiziqlar nazariyasi sohasidagi tadqiqotlar, noevklid   geometriyani    kashf etishga 
zamin tayyorlash. 
4.  Yasashga Doir geometrik masalalarni yechishda turli metodlarni ishlab chiqish va boshqalar. 
O‘rta  asrlarda  yashagan  O‘rta  Osiyolik  olimlar  orasida  Xorazmlik  Muhammad  Xorazmiy 
(783—850)  va  Abu  Rayhon  Beruniy  (973—1048),  Xo‘jandlik,  Xo‘jandiy  (1000  yillarda  vafot 
etgan), Buxorolik Abu Ali ibn Sino (980 — 1037), Aris daryosining Sirdaryoga quyiladigan joyi — 
Forobdan  Abu  Nasr  Forobiy  (873—950),  Kaspiy  dengizining  janubi-g‘arbiy  tomonida  joylashgan 
Tabaristondan  al-Kuniy  (Kasr),  Nishopurlik  Umar  Xayyom  (1048—1131),  Xurosondagi  Tus 
shahridan  Nasiriddin  Tusiy  (1201  —  1274),  Samarqandlik  Mirzo  Ulug‘bek  (1394  —  1449)  va 
uning rahbarligidagi ilmiy maktab vakillari va boshqalar bor. 
U olimlar o‘zbek xalqlarining ota-bobolari hisoblanadi. Bu olimlarning ijodlarida shu narsa 
xarakterliki,  ular  bir  qancha  fanlar  sohasida  ilmiy  ishlar  olib  borgan  entsiklopedist  olimlar 
bo‘lganlar.  Ular  o‘z  nazariyalarini  amalda  tatbiq  etib,  tajriba  va  kuzatish  metodlardan  keng 
foydalanishni boshlab berganlar. 
Fan  xazinasini  bebaho  javohirlar  bilan  boyitgan  bu  iste`dodli  olimlar  o‘rta  asrlarda  hukm 
surgan, turli qarama-qarshiliklar va katta qiyinchiliklarni yengib, ilmiy ishlar olib bordilar.  
Bu  olimlar  urushlarni  qoraladilar  va  uni  fan  xazinasini  boyitgan  ajoyib  asarlarni  yo‘q 
qiluvchi,  fan  va  madaniyatni  taraqqiyotdan  to‘xtatuvchi  bir  ofat  deb  bilar  edilar.  Shuning  uchun 
ham ular hamma vaqt tinchlik tarafdori bo‘lib, tinch va osoyishtalik sharoitida ilmiy ish olib borish 
uchun  kurashdilar.  O‘rta  asrlarda  yashab,  ijodiy  ish  olib  borgan  bu  olimlar  jamiyat  ishlarida, 
shuningdek fan va madaniyat sohasida ham adolat o‘rnatishni orzu qilar edilar. Barcha xalqlarning 
tinch-totuv yashab, fan va  madaniyatning taraqqiyoti  uchun birgalikda   ijodiy ishlar olib borishini 
istar edilar.