Mavzu: Kirish. Kvant o‘lchamli effektlar. Kvant o‘ra, kvant ip, kvant nuqta Kvant o’lchamli effektlar(samaralar) O’lcham effekti


Kvant o’ra Kvant o’ra – bu ikki o’lchamli (2D) ob’ektdir (1.2,a-rasm). Bu kristall-ning juda yupqa qatlami bo’lib, uning qalinligi d



Download 0,79 Mb.
bet2/3
Sana10.07.2022
Hajmi0,79 Mb.
#769297
1   2   3
Bog'liq
Mavzu Kirish. Kvant o‘lchamli effektlar. Kvant o‘ra, kvant ip,

Kvant o’ra
Kvant o’ra – bu ikki o’lchamli (2D) ob’ektdir (1.2,a-rasm). Bu kristall-ning juda yupqa qatlami bo’lib, uning qalinligi d Broyl to’lqin uzunligi bilan solishtiradigan darajada bo’ladi, ya’ni d . Bunday qatlamdagi elektronlar tizimiga ikki o’lchamli elektronlar gazi (yoki 2D- gaz) deb ataladi.

Kvant o’ra


a) b) c)
1-rasm. oz o’qi yo’nalishida davomiyligi cheklangan ikki o’lchamli (2D) nanoob’ekt - kvant o’ra (a), elektron energiyasining kvazito’lqin vektori tashkil etuvchilariga bog’liqligi grafigi(b), kvant holatlari zichligining N(E) elektronlar energiyasi (E)ga bog’liqligi grafigi(c).

Elektronlarning bu qatlamdagi harakati z o’qi yo’nalishida dz kesma bilan cheklangan bo’lib x va y yo’nalishlarida esa cheklanmagan (1.2, a – rasm).


z yo’nalishi bo’ylab harakatlanganida electron qatlamni tark eta olmaydi, chunki uning chiqish ishi (~ 4,5 eV) issiqlik harakati energiyasidan (xona harorati-
dagi issiqlik energiyasi ~ 0,026 eV) juda kattadir. Shuning uchun uning z yo’na-lishi bo’ylab harakatini kengligi dz bo’lgan cheksiz chuqur potensiyal chuqur-likdagi harakat sifatida qarash mumkin (1.3-rasm).
Shunday qilib, elektronning to’lqin funksiyasi potensiyal chuqurlik chegara-larida nolga aylanishi kerak, ya’ni z=0 va z= dz bo’lganda. Bu shartni to’lqin funk-
siyasining faqatgina cheklangan to’plami qanoatlantiradi. Bu – to’lqin uzunligi 𝜆 bo’lgan va quyidagi ifoda bilan aniqlanuvchi turg’un to’lqinlardir.
, n=1, 2, … (3)




2-rasm. Potensiyal chuqurlik va undagi to’lqin funksiyasi.

To’lqin vektorining ijozat etilgan mos qiymatlari diskret


(4)
ga teng.
Natijada, elektronning kvant chuqurligidagi ijozat etilgan energetik holatlar energiyalari ham diskret bo’lib, bu holatlar spektri
(5)
ga teng bo’ladi.
Butun son n kvant holatini belgilaydi va kvant soni deb ataladi. Demak, elektronni fazoning cheklangan sohasiga joylashtirilganda faqat diskret energetik holatlarni egallashi mumkin. Eng pastki energetik holat
(1.3.1.4)
energiyaga ega va har doim noldan katta.
Demak, bunda elektronlar harakati x va y o’qlari bo’ylab cheklanmagan. Ularning energiyasi z o’qi bo’ylab harakati cheklanganligi tufayli hosil bo’ladigan diskret kvant qiymqtlari va x va y yo’nalishlaridagi uzluksiz energiyalar yig’indi-sidan iborat (1.2, b – rasm).
, n = 1, 2, . . . , (1.3.1.5)
Kvant chuqurligining k-fazodagi energetik diagrammalari parabolik zonalar oilasidan iborat bo’lib bir-birlari bilan ustma-ust tushib minizonalar hosil qiladi.
Elektron holatlar zichligining kvant chuquligidagi energiyasiga bog’lanishi pog’anali (3D-dagi parabolik ko’rinish o’rniga) ko’rinishga ega (1.2, c – rasmga qarang):
, i = 1, 2, …, (1.3.1.6)
bu erda - pog’anali funksiya.
2D electron gazli kvant chuqurliklarga misol sifatida unipolyar transistor-lardagi o’tkazuvchi kanallar (kremniy asosidagi MOY tuzulmalar), injeksion lazer-lar uchun A3B5 brikmalar asosidagi geterotuzulmalarlardagi tor taqiqlangan zonali qatlamlarni qarash mumkin.
Bir-biriga yaqin joylashgan va ular o’rtasida elektronlarning tunnellashuvi mumkin bo’lgan parallel kvant chuqurliklari ust panjarani hosil qiladi.



Download 0,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish