Mavzu: Elеmеntlar Davriy sistеmasi va Davriy qonuni

Yangi darsning bayoni.
Karbonat kislota va karbonatlarning o`ziga xos kimyoviy xossalari qanday?
Karbonat kislota H<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> - beqaror modda bo`lib, faqat suvli eritmalardagina mavjud bo`la oladi. H2O + CO, = H2 CO.H<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> - kuchsiz, ikki negizli kislota. Suvli eritmasida ikki bosqichda dissotsiatsiyalanadi: H<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> = HCO<sub>3</sub> + H<sup>+</sup> HCO<sub>3</sub> = H<sup>+</sup> + CO- <sub>3</sub><sup>2</sup>
Karbonat kislota faqat ishqoriy va ishqoriy-yer metallari oksidlari va gidroksidlari bilan ta'sirlashadi. Uning o`rta tuzlari karbonatlar. K₂CO₃ – kaliy karbonat, CaCO₃ - kalsiy karbonat; nordon tuzlari gidrokarbonatlar. KHCO3, -kaliy gidrokarbonat, Ca(HCO₃)₂- kalsiy gidrokarbonat deb ataladi.
H₂CO₃ + CaO = CaCO₃J + H₂O . H₂CO₃ + 2NaOH = Na₂CO₃ + 2H₂O
Kislota mo'1 bo`lganda nordon tuz hosil qiladi: H<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> + NaOH = NaHCO<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>O
Ishqoriy metallar va ammoniy karbonatlar, barcha gidrokarbonatlar suvda erib, gidrolizga uchraydi; boshqa karbonatlar suvda erimaydi. Kuchli kislotalar karbonadar, gidrokarbonatlarga ta'sir etganda karbonat angidrid ajralib chiqadi:
Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> + 2HC1 - 2NaCl + CO<sub>2</sub>t + H<sub>2</sub>O. Ca(HCO<sub>3</sub>)<sub>2</sub> + 2HC1 - CaCl<sub>2</sub>+ 2CO<sub>2</sub> + H<sub>2</sub>O
. Karbonatlarning kislotalar bilan ta'sirlashuvida vodorod ionlari bog`lab olinadi, shuning uchun kislotalarni neytrallashda karbonatlardan foydalanish mumkin. Qishloq xo`jaligida tuproqning kislotaliligini pasaytirish va strukturasini yaxshilash uchun maydalangan ohaktosh ishlatiladi. Qizdirilganda ishqoriy metallarning karbonatlaridan tashqari barcha karbonatlar karbonat angidrid hosil qilib parchalanadi: CaCO<sub>3</sub> -» CaO + CO<sub>2</sub> CaCO<sub>3</sub> -» CaO + CO<sub>2</sub> CaCO<sub>3</sub> -» CaO + CO<sub>2</sub> CaCO<sub>3</sub> -» CaO + CO<sub>2</sub>
Kalsiy karbonat CaCO<sub>3</sub> tabiatda eng ko`p tarqalgan tuzlardan. Ohaktos H2bo 'r, marmar, stalagmit, stalaktitlar - uning turli minerallaridir. Tog`larda, asosan, ohaktosh CaCO<sub>3</sub> bo`ladi. Ohaktosh CO₂ va suv ta'sirida eruvchan tuz Ca(HCO₃)₂ ga aylanadi: CaCO₃ + CO₂ + H₂O = Ca(HCO₃)₂ Hosil bo`lgan Ca(HCO<sub>3</sub>)<sub>2</sub> harorat ta'sirida yana CaCO<sub>3</sub> ga aylanib qotib qoladi.Natriy karbonat Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> - suvsizlantirilgan soda sun'iy ravishda olinadi va shisha, sovun olishda, qog`oz, to`qimachilik, neft sanoatida, turmushda ishlatiladi.