Mavzu: Aqlli uy texnologiyasida qoʻllaniladigan himoya mexanizmlarining tahlili. Mundarija: Aqlli uy texnologiyasi arxitekturasi va unda qo’llaniladigan protokollar tasnifi

1.3. Aqlli uy texnologiyasi haqida umumiy tasnif
Aqlli uy - bu jumla allaqachon bizga tanilib ulgurdi. Chunki hozirda insoniyat tomonidan quriladigan uylarning deyarli barchasini “Smart house” yani “Aqlli uy” deb atashimiz mumkin. Aqlli uy – uyni zamonaviy va kam elektrni istemol qiluvchi yoritish jihozlari bilan yoritish, haroratni nazorat qilish, multimediya, xavfsizlik, oyna va eshik operasiyalarini avtomatik ochib yopilishi hamda qulflanishini nazorat qilish, havo sifati yoki konforning boshqa vazifalarini boshqarish va nazorat qilish uchun yuqori darajada rivojlangan, avtomatlashtirilgan tizimlarga ega bo‘lgan uy.Ular bir-biri bilan simsiz va aloqa kabellari orqali bog‘langan va uyingizda kundalik hayotingizni yanada qulaylashtiruvchi elektron moslama va uzatgichlar tizimi. Zamonaviy texnologiyalar yordamida xonadonni buzg‘unchilardan, yong‘in yoki suv bosishi kabi favqulodda holatlardan himoya qilish, resurslarni tejab qolish hamda xonada yorug‘lik, harorat va namlik darajasini ovoz yordamchilari va avtomatika yordamida sozlagan holda, kundalik hayotni mahsuldor qiladi. Butun tizim ilova orqali yoki qo‘lda nazorat qilinadi, shuning uchun undan foydalanish nafaqat kattalarga, balki keksa va bolalarga ham qulay.Hozirgi kunda “Aqlli uylar” uchun ko‘plab qurilmalar ishlab chiqilib, foydalanish borgan sari qulaylashib, soddalashib yani oddiy xalq tushunib ishlata oladigan darajaga yetib keloqda.Shu sababli bu qurilmalar uy egasi tomonidan o‘z xohishiga qarab hamda iqtisodidan kelib chiqib amalga oshiriladi. Asosan bu qurilmalar uy (korxona)ning qanaqa maqsadda foydalanishidan kelib chiqib qo‘yiladi.Misol uchun muhim obyekt bo‘lsa va u yerda maxfiy malumotlar saqlansa axborot xavfsizligi jihatdan ham qurilmalar qo‘yib undan tashqari uyning fizik himoya vositalaridan ham foydalanamiz. Ayniqsa hozirgi kunda “Aqlli uylar”ning ko‘plab g‘ayrioddiy turlari chiqib bormoqda.
Aqlli uy” – bu oila va mulkni xavfdan saqlash, barcha kommunikatsiya tizimlarini nazorat qilish va xonadonda o‘tkaziladigan har bir kun balki soniyadan zavqlanish imkonini beruvchi qulay va hamma o‘z istaklaridan kelib chiqib tashkil qiladigan ochiq tizim! Hozirgi davrda «Aqlli uy»ning zamonaviylashgan, yanada takomillashti­rilgan ko‘rinishlari ishlab chiqilmoqda, avtomatlashtirilgan yuqori texnologiya qurilmalari aholi yashashi uchun mo‘ljal­langan. Qisqa qilib aytganda, qo‘shimcha hamda maxsus algoritmlar yordamida uyda sodir bo‘layotgan ishlarni bemalol nazoratga oladi. Bunda shuni ham hisobga olish kerakki, bu o‘zgarishlar insonlarga ham ta’sir ko‘rsatadi. Avtomatlashtirilgan rejimda yashovchilar hamda ular­dan foydalanuvchilar tashqi va ichki sharoitga moslashgan holda muhandislik tizimi va elektr qurilmalarining ishla­shini kuzatib boradi.“Aqlli uylar”ning ommalashishiga olib kelgan sabablardan yana biri bu siz uydan tashqarida bo‘lgan vaqtingizda ham masofadan boshqarilish xususiyatini mavjudligidadir. Simsiz aloqa vositalari hamda axborot almashish vositalari ortishi bilan masofadan boshqariladigan qurilmalar vaqtni oqilona tejash vositalariga aylanmoqda.
Smart Home tizimi quyidagi tizimlar bilan ishlaydi va bu tizimlarni boshqarishi va nazorat qilishi mumkin.

• 
  yoritish tizimlari;
  
• 
  elektr tizimi;
  
• 
  shamollatish tizimlari;
  
• 
  iqlimni boshqarish;
  
• 
  videokuzatuv tizimlari;
  
• 
  yong‘in signalizatsiyasi;
  
• 
  xavfsizlik signallari;
  
• 
  foydalanishni boshqarish tizimlari (egalarni tan olish);
  
• 
  favqulodda holatlarni boshqarish.
  

Va bundan tashqari uy va korxona xususiyatlaridan kelib chiqqan holda boshqa qurilmalarni tanlashimiz mumkin.
Smart uy texnologiyasida avtomatlashtirish 3 darajaga bo‘linadi. Ularning har biri o‘ziga xos xususiyatlarga ega:
Yuqori. Ushbu darajada aqlli binoning majmuasi tomonidan kiritiladi. Shuningdek, odamlar (ijarachilarning) tizimi bilan odamlar interfeysi bilan tushunarli bo‘lgan holda o‘zaro ta’siri mavjud.
O‘rta. Aasuzning individual qismlari o‘rtasida bog‘liqlik mavjud. Ushbu darajadagi kommutasiya uskunalari, kontrollerlar, kalitlar, boshqaruv panellari, shu qatorda. uzoqdan.
Pastki. Ushbu daraja atrof-muhit ko‘rsatkichlari, shuningdek o‘rta darajadagi kommutasiya vositalarida o‘zgarishlarga javob beradigan aktuator va sensorlar kiradi.