Materialshunoslik 2016. p65

Plastik deformatsiya

 ko‘chishlar (dislokatsiya) vujudga

kelishi va siljishi bilan bog‘liq, u sirpanish va moslashish bilan

amalga oshishi mumkin. Agar deformatsiya vaqtida zo‘riqish

chekli qiymatiga yetsa, metall yemiriladi. Yemirilish ikki xil

bo‘ladi: mo‘rt va qovushoq yemirilish.

Mo‘rt yemirilishda

 atomlararo bog‘lanishlar buziladi va

plastik deformatsiya bo‘lmaydi. Odatda, mo‘rt yemirilish

donlarning chekkalarida sodir bo‘ladi va sinish kristall xusu-

siyatli bo‘ladi. Lekin sof mo‘rt yemirilish amalda uchramaydi.

Qovushoq yemirilish

 oldidan anchagina plastik deformatsiya

sodir bo‘ladi. Sinish tolali bo‘ladi, chunki yemirilish donning

butun sirti bo‘yicha sodir bo‘ladi. Metallning yemirilishi, ko‘-

pincha, murakkab xususiyatga ega bo‘ladi.

5.2. Qattiqlikni aniqlash

Qattiqlik

 deganda, metallarning plastik deformatsiyaga

qarshilik ko‘rsatish xususiyati tushuniladi.

Qattiqlikni o‘lchash uslublarining keng tarqalganligi quyi-

dagi sabablar bilan tushuntiriladi: buyumlar sifatiga tez baho

berish mumkin, buyumlar yemirilmaydi va sirti buzilmaydi.

Qattiqlikni aniqlashning bosib kiritish, urgich bilan urib

ko‘rish, tirnash usullari qo‘llaniladi.