Mana shularni hisobga olib



Download 125,89 Kb.
bet7/53
Sana16.09.2021
Hajmi125,89 Kb.
#176279
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   53
Bog'liq
1-75

11.  mulkchilikmunosabatlari - bumulkkaegalikqilish, foydalanish, tasarrufetishvao’zlashtirishjarayonlaridavujudgakeladiganiqtisodiymunosabatlardir.

Mulkka egalikqilish mulkningegasiqo’lidasaqlanibturishinibildiradivayaratilganmoddiyboyliklarnio’zlashtirishningijtimoiyshakliniifodalaydi. Ayrimhollardamulkkaegalikqilishuningegasiixtiyoridasaqlanganholda, undanamaldafoydalanishesaboshqalarqo’lidabo’ladi. Bunga ijaragaberilgan mol-mulknimisolqilibkeltirishmumkin. Mulkdan foydalanish - bu mol-mulkningiqtisodiyfaoliyatdaishlatilishiyokiijtimoiyhayotdaqo’llanilishidir. Mol-mulkni o’zlashtirish yuzberganda u daromadolishuchunyokishaxsiyehtiyojniqondirishuchunishlatilishinibildiradi. Mulkni tasarrufetish - bu mol-mulktaqdiriningmustaqilhalqilinishidir. U mol-mulknisotish, merosqoldirish, hadyaqilish, ijaragaberishkabihollarorqaliro’yberadi.

Mulkchilikmunosabatlariningiqtisodiymazmuniniuningajralmasjihatlari (egalikqilish, foydalanish, o’zlashtirishvatasarrufetish) belgilabbersada, bumunosabatlartavsifinafaqatalohidamulkshakllarida, balkibittamulkshaklidoirasida ham farqlanishimumkin.

Misoluchunxususiymulkshakliniolaylik. O’z-o’zidanko’rinibturibdiki, bumulkshaklibirnechamingyillardanbuyonhozirgachasaqlanibkelgan. Shu bilanbirgabudavrdavomidaxususiymulkmazmunidatubdano’zgarishlarsodirbo’ldi. Uningo’zgarishigaxususiymulkchilikniamaldaqo’llash (ro’yobgachiqarish) usullarisababbo’ldi. Xususiymulkchilikmehnatgamajburqilishyo’libilanro’yobgachiqarilsa, u quldorlikyokifeodalxarakterkasbetadi: ro’yobgachiqarishmulkdorningo’zmehnatiyordamidaamalgaoshirilsa, maydatovarishlabchiqarishiuchunxarakterlibo’lganmehnatqilibto’ilganxususiymulk ‘aydobo’ladi; nihoyat, xususiymulkyollanmaishchilartomonidanharakatgakeltirilsa, ka’italistikxususiymulki ‘aydobo’ladi.

Mulkchilikjamiyatdagi ham huquqiy, ham iqtisodiymunosabatlarmazmuninio’zidaifodalaydi. Mulkchilikninghuquqiyvaiqtisodiymazmunio’zarobog’liqvabir-birinitaqozoqiladi, shusabablimulkchilikbirvaqtda ham iqtisodiy, ham huquqiykategoriyahisoblanadi. Bu birlikda, yuqoridako’rsatilganidek, halqiluvchirolnimulkchilikningiqtisodiytomoniegallaydi. Agar mulkiqtisodiyjihatdanro’yobgachiqarilmasa, ya’nio’zlashtirilmasa, ishlabchiqarishdafoydalanilmasayokimulkegasigadaromadkeltirmasa, bunda u «huquqiy» kategoriyasifatidaqoladi.

Mulkchilikxo’jalikvatadbirkorlikfaoliyatiningturlishakllariorqaliiqtisodiyjihatdanro’yobgachiqariladi.



12. Iqtisodiyadabiyotlardapulningfunksiyalarixususida 2 ilmiymaktabolimlariningqarashlarimavjud:

1. Evropamaktabi.

2. Amerika maktabi.

Evropamaktabipulning 5 funksiyasixususidaxulosagakelgan:

Qiymato‘lchovifunksiyasi. Barchatovarlarvaxizmtalarqiymatiumumiyekvivalentbo‘lganpuldao‘lchanadi. Hozirgidavrdaoltinningalmashilmaydiganqog‘ozvakreditpullaribufunksiyanibajarmoqda.

Qog‘ozpulMoliyavazirligitomonidanmuomalagachiqariladi. Masalan: AQSHda 1 dollardan 10 dollargachabo‘lgankupyuralar AQSH G‘aznachiligitomonidanmuomalagachiqariladi. AQSHdaMoliyavazirligiyo‘q. Bu vazifani AQSH G‘aznachiligibajaradi.

AngliyadatangalarMoliyavazirligitomonidanishlabchiqariladi. Kreditpullarbubanknotalarbo‘lib, Markaziybanklartomonidanmuomalagachiqariladi.

O‘zbekistondamuomaladagibarchapulbirliklaribanknotalarhisoblanadivaularO‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiaktivlaribilanta’minlanadi.

Muomalavositasifunksiyasi. Bundatovar-pulyokipul-tovaroperatsiyasibirvaqtningo‘zidayuzberadi, ya’nitovarlarnasiyagasotilmaydi.

To‘lovvositasifunksiyasi. Bundatovarlarto‘lovmuddatikechiktirlibsotiladi. SHuningdek, kreditvamoliyamunosabatlaridagito‘lovlar ham pulningto‘lovvositasifunksiyasigakiradi. Masalan: kreditolganmijozbankkakreditningasosiyqarzsummasivafoizlariniqaytaradi. Bundantashqarikorxonalarsoliqto‘lovlariniamalgaoshiradi, turlixildagijarimalarto‘lovlarinito‘laydilar.

Jamg‘arishvositasifunksiyasi. Bundanaqdvanaqdbo‘lmaganpullarjamg‘ariladi. Aholi, korxonalaro‘zlariningbo‘shpulmablag‘larinibanklargamuddatliyokijamg‘armadepozithisobraqamalaridasaqlaydilar. Aholiningqo‘lidaturgan har qandaypul to ishlatilgungaqadarjamg‘arishvositasifunksiyasinibajaradi. Korxonalarningjoriyhisobraqamlaridagipulmablag‘lari ham to ishlatilgungaqadarjamg‘arishvositasifunksiyasinibajaradi.

Jahonpulifunksiyasi. Jahonpulifunksiyasijahonbozorlaridakotirovkaqilinadiganya’nioldi-sotdiqilinadiganvalyutalarbajaradi. Masalan: o‘zbekso‘mibuvazifanibajarmaydi. Xalqarohisob-kitobbankima’lumotlarigako‘ra, xalqarovalyutabozorlaridakonversionoperatsiyalarning 90% ortiqqismi 5ta valyutadaamalgaoshirilmoqda (www.bis.org). Bu valyutalarxalqarorezervvalyutasimaqomigaega. Bu maqomniXalqaroVlayutaFondiberadi.

Xulosaqilibaytganda, pulningbarchafunksiyalaribirbiribilanuzviybog‘liqvaularbirbirinito‘ldiradi. Pulningfunksiyalariningaynanshundayuzviybog‘liqligivabirbirinito‘ldirishipulmuomalasiningbarqarorligivasamarasinita’minlashgasharoityaratadi.

13. Yaratilganidanberipuldoimoo'zgaribvarivojlanibbormoqda. Shunita'kidlashkerakki, turlidavrlarda, ma'lumparametrlargaegavapulmuomalasiningturlisohalarida, zamonaviylarning har xilturlariqo'llaniladi. Hozirdapulningharxilturlarimavjud.

Dunyomiqyosidapulningikkitaasosiyturimavjud:




Download 125,89 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish