Ma’lumotlar uzatish asoslari

QISQACHA NAZARIY MA’LUMOT

Shovqinbardosh kodlar taqsimlangan va taqsimlanmagan kodlarga bo‘linadi. Agar kodli kombinatsiyalarda kombinatsiyadagi razryadlar soni bir xil bo‘lsa, bunday kodlar teng taqsimlangan kodlar deyiladi.

Agarda kodli kombinatsiyalardagi razryadlar soni xar xil bo‘lsa, bunday kodlar teng taqsimlanmagan kodlar deyiladi.
Teng taqsimlangan kodlar ikki turga bo‘linadi: blokli; uzluksiz.
Blokli kodlar uzatilayotgan axborotli ketma-ketlik alohida kodli kombinatsiyalarga bo‘linadi va ular bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan holda kodlanadi va dekoderlanadi.
Bu holat uzatilayotgan xabarga n ta elementlardan tashkil topgan blok yoki har xil elementlardan iborat bo‘lgan blok mos keladi. Uzluksiz kodlar esa axborotli razryadlarning uzluksiz ketma-ketligidan iborat va ularni bo‘laklarga bo‘lib bo‘lmaydi. Bunday kodlarda informatsion razryadlar orasiga ortiqcha razryadlar ma’lum tartibda joylashtiriladi.
Siklik kodlar sistematik kodlarning bir ko‘rinishi hisoblanadi va uning barcha xususiyatlariga ega. Ular kodlash va dekodlash sxemalarini osonlashtirish maqsadida yaratilgan. Keyinchalik uning amalda keng tarqalishini ta’minlovchi yuqori korrektlash xususiyatlari aniqlandi.
Siklik kodlar qurilishida kodli kombinatsiyalarni polinom ko‘rinishida tasavvur qilish qabul qilingan. Tasodifiy miqdor tizimida har qanday son polinom kod kombinatsiyasi sifatida yozilgan bo‘lishi mumkin:

G(x)=a_n-1x^n-1+ a_n-2x^n-2 +…+ a₁x^{1 +} a₀x⁰ , (6.1)

bu yerda, a_i=(0.1); x – sanoq sistemasi asosi

3. 
   TOPSHIRIQ
   

Ushbu laboratoriya mashg’ulot ishida 6.1 va 6.2-rasmda keltirilgan sxemalarni mos variantlar bilan shovqinbardosh kodli va shovqinbardosh kodsiz keltirilgan sxemalarni yig’ish zarur. Bu yerda koder va dekoder elementlari o’rniga mos ravishda siklik kodini koder va dekoderlari qo’yiladi.

6.1-rasm. Siklik kodisiz tuzilgan ma’lumot uzatish tizimi modeli

6.2-rasm. Siklik kodi bilan tuzilgan ma’lumot uzatish tizimi modeli

Modelni tuzishda 6.1 va 6.2-rasmlarda keltirilgan sxemadagi ikkilik simmetrik kanalda xatolarni paydo bo’lish ehtimolligi qiymatlarini (Error Probability) 0.01 dan 0.20 gacha 0.01 qadam bilan o’zgartirish talab etiladi.

Kanalda Chiziqli blokli kodini qo’llagan va qo’llanmagan sxema bo’yicha modellashtirish natijalarini grafigida xatolik koeffitsientini xatolarni paydo bo’lish ehtimolligi qiymatlariga bog’lagan holda bitta grafikda ifodalang.
Hisobotni tarkibida mavjud bo’lishi zarur bo’lgan elementlar:

• 
  laboratoriya ishini raqami va nomi;
  
• 
  mos variant bilan bajarilgan topshiriq;
  
• 
  MatLAB dasturida yaratilgan modelni ko’rinish;
  
• 
  Siklik kodini qo’llagan va qo’llanmagan sxema bo’yicha modellashtirish natijalari;
  
• 
  Olingan natijalar bo’yicha xulosalar.
  

4.