189
кесишмалардаги мезбон, меҳмон мета-ксилол молекуласи билан мезбон-
меҳмон ўртасида π-комплекс шаклланадиган жой ҳисобланади.
Q
d
нинг эгри
чизиғи мета-ксилол билан π-комплексларни шакллантирадиган марказларнинг
бир хил эмаслигидан далолат беради. Катионларнинг координацион
тўйинмаганлиги билан боғлиқ бўлган марказларнинг фаоллик даражасига
боғлиқ равишда адсорбция энергияси ҳам ўзгаради.
КZSM-5 цеолитларида мета-ксилол адсорбциясининг ярим логарифмик
координаталардаги изотермасидан кўриниб турибдики, орто-ксилол холатидаги
каби, кичик тўйинишлар худудида мувозанат босимлари жуда паст, бу эса
шаклланаётган π-комплекслар мустаҳкамлигининг кўрсаткичи ҳисобланади.
КZSM-5 цеолитида мета-ксилол адсорбциясининг изотермаси уч аъзоли МҲТН
тенгламаси билан тўлиқ тавсифланади: бунда, а – адсорбциянинг биринчи
соҳаси, б – иккинчи, в – учинчи соҳаси. Мета
-ксилол - КZSM-5 системаси учун
тенгламанинг параметрлари куйидагича: биринчи аъзо учун -
а
01
= 0,151
ммоль/г, Е
01
= 16,81 кЖ/моль; n
1
= 6; иккинчи аъзо учун
а
02
= 0,169 ммоль/г, Е
02
= 7,33 кЖ/моль, n
2
= 4 ва учинчи аъзо учун -
а
03
= 0,337 ммоль/г, Е
03
= 1,28
кЖ/моль ва n
3
= 1;
)]
28
,
1
/
(
exp[
337
,
0
]
)
33
,
7
/
(
exp[
169
,
0
]
)
81
,
16
/
(
exp[
151
,
0
4
6
A
A
A
a
−
+
−
+
−
=
бунда,
а – адсорбция (моль/г), А= RTln(P°/P) – юзадаги 1 молль газни (P°
босимда) мувозанатли газ фазасига (Р босим) ўтказиш учун бажарилган иш.
КZSM-5 цеолитида мета-ксилол адсорбциясининг молли дифференциал
энтропияси (
S
d
), Гиббс – Гельмгольц тенгламаси асосида, адсорбциянинг
изотермаси ва дифференциал иссиқликларидан ҳисобланган.
Умумий жиҳатдан энтропиянинг қийматлардаги манфий ҳудудда
жойлашган. 0,42 ммоль/г гача энтропия тўлқинсимон равишда -88,5 Ж/моль*К
дан суюқ мета-ксилол энтропиясигача кўтарилади ва якунда уни кесиб ўтади.
Шундай қилиб, мустаҳкам адсорбциясининг худуди энтропиянинг паст
қийматлари билан тавсифланади, бу эса адсорбатни цеолит матрицасида
мустаҳкам жойлашганидан далолат беради. Бироқ, цеолитдаги адсорбат
ҳолатининг тавсифи бу адсорбциянинг ўртача молли интеграл энтропияси
бўлиб, у -36,65 Ж/моль*К га тенгдир. Бу эса, мета-ксилолнинг КZSM-5
матрицасидаги ҳолати тормозланган ҳолатда эканлигидан далолат беради.
Ўтказилган
тадқиқот
ишида
КZSM-5
цеолитида
мета-ксилол
адсорбциясининг термодинамик характеристикалари аниқ ўрганиб чиқилган.
Шу билан бирга, КZSM-5 кристалло-кимёвий тузилиши ва адсорбцион-
энергетик характеристикалари ўртасидаги корреляция аниқланган хамда,
КZSM-5 цеолити барча тўйиниш худудларида мета-ксилол адсорбциясининг
молекуляр механизмлари аниқланган.
Do'stlaringiz bilan baham: