bo ‘g ‘in tuzilishini q o 'p o l buzish xarakterlidir. Bu eshituv idrokining
differensiatsiyalashm aganligi bilan izohlanadi. Bu buzilishlar kichik sinf
o'quvchilari uchun xarakterli va eng avvalo so'zning urg'usiz qismlariga
tegishlidir. Bu qism da ayrim tovushlar tu sh ib qoladi (ayniqsa, ketm a-ket
keluvchi undoshlar), ortiqcha tovushlar q o 'shilad i yoki ular aralashadi.
Ayniqsa, so 'z oxiri tez-tez tushib qoladi, k o 'p in ch a bu deyarli so'zning
urg'uli qism igina qoladi ("m aktab" o 'rn ig a "tab"). Z a if eshituvchilar
lu g 'a tin in g xususiyatlari sh u n g a g u v o h lik b erad ik i, lu g 'a t u larn in g
bog'langan nutqi uchun to 'laq o n li "qurilish m ateriali" bo 'lib xizm at qila
olmaydi va oldindan ibora tuzilishining kam chiligini belgilaydi.
Z a i f e s h i t u v c h i l a r d a n u tq r i v o j l a n m a g a n l i g i n i n g m u h im
k o 'r in is h la r id a n b iri, a g r a m m a tiz m la rd a ifo d a la n u v c h i n u tq n in g
gram m atik qurilishini shakllanm aganligi hisoblanadi. S o'znin g to 'g 'ri
gram m atik shaklini o'zlashtirishga eshituv idrokining noaniqligi to'sqinlik
qiladi. B unda so 'z tugallanm alari z a if eshituvchilar tom o n id an noaniq
idrok qilinadi. Bu esa so 'z orasidagi aloqani ifodalovchi asosiy vositalardan
b irid ir va b u n d a y a lo q a la rn i ifo d a lo v c h i k o 'p g in a q o 's h im c h a ,
k o'm akchilarni eshitib idrok qilish im koniyatining yo'qligi ham asosiy
to'siqlardan biri hisoblanadi. K o 'pgina z a if eshituvchilar uzoq vaqtgacha
iborali n u tq n i egallay olm ay d ilar, u la r n u tq i o 'z a ro b o g 'lan m ag a n
so'zlardan tashkil topadi.
Z a if eshituvchilarda k o 'p in c h a s o 'z la m in g n o to 'g 'ri m oslashuvi,
kelishik q o 'sh im c h a la rn i n o to 'g 'ri q o 'lla s h , k o 'm ak c h ila rn i tu shirib
qoldirish, o rtiqcha ko'm akchilarni qo'llash va boshqa xatolar kuzatiladi.
H ar xil turdagi agram atizm lar, hatto yuqori sin f o'quvchilari qiyinchilik
bilan o 'zlashtiruv chi m urakkab gaplarni q o 'llag an d a yanada k o 'p ro q
kuzatiladi.
Z a if esh itu v ch ilarn in g yozm a n u tq i k o 'p h ollard a o g'zaki n u tq
kam chiliklarini aks ettiradi. U ning buzilishini shartli ravishda ikkita asosiy
guruhga bo'lam iz:
1) q o 'p o l ag ram m atiz m , k o 'm a k c h ila rn i n o to 'g 'r i m oslash va
qo'llashda, gapning birinchi va ikkinchi darajali bo'laklarini tushirib
qoldirishda ifodalanadi va hokazo;
2) za if eshituvchilarda mavjud b o 'lg an q o 'p o l fonetik-fonem atik
rivojlanmaganligi bilan bog'Iiq disgrafiya shakllarining borligi (akustik
va artikulator-akustik disgrafiya).
Disgrafiyaning bu shakllari 1-P sin f o'quvchilarida, ayniqsa yaqqol
nam oyon bo'ladi. Bu shakllarda: tovushlarni eshitish yoki eshituv-talaffuz
differensiatsiyasining buzilishi yozuvda " su ra fd e k aks etadi. K o 'pgina
bolalarda to v u sh larn i eshituv-talaffuz differensiatsiyasining buzilishi
saqlanganida ham yozuvda mos keluvchi harflarni almashtirish bo'lm aydi.
Bu k o n p en sato r usullar tufayli k o 'p in ch a so 'z la m in g ko'ruv obrazlarini
beixtiyor eslab kolish tufayli sodir b o 'lad i. D em ak , agar bola
Do'stlaringiz bilan baham: