M. T. Ahmedova tdpu pedagogika kafedrasi dotsenti, pedagogika fanlari nomzodi

3-vazifa. O‘qituvchining nuqtai nazari va munosabatining o‘zgarishi. O‘quvchining xususiyatlarini tahlil qilgan holda o‘qituvchining shaxsi, uning o‘quvchilar bilan muloqot va munosabatlari ahamiyatga egadir.

O‘qituvchilar o‘quvchi bilan ma’lum qoidalar doiralari asosida munosabat qilishlari lozim.

1-qoida. O‘quvchining shaxsiga emas, balki uning ayni vaqtdagi xulq-atvoriga diqqatingizni qarating. O‘quvchining xulq-atvorini muhokama qilayotganda unga xolisona baho berishga harakat qiling. Bunda ayni vaqtda sodir etilgan xatti-harakat haqida “shu yerda va hozir” gapiring. O‘qituvchi tomonidan bunday xatti-harakatni avval ham sodir etgansan yoki kelajakda ham sodir etishing mumkin deb tanbeh berilsa, o‘quvchi tushkunlikka tushib, bu xatti-harakatni tuzatib bo‘lmas xato deb o‘ylaydi. O‘qituvchi o‘quvchiga nisbatan qat’iyatli, shu bilan birga xayrixoh bo‘lishi kerak. O‘qituvchining: “mening senga munosabatim juda yaxshi, inson sifatida men seni hurmat qilaman, bu qilayotgan ishingni hoziroq bas qilishingga ishonchim komil” degan so‘zlari o‘quvchi uchun katta ahamiyatga ega bo‘lib, uning o‘zini hurmat qilishga, xulqini yaxshi tomonga o‘zgarishiga turtki bo‘ladi.

2-Qoida. O‘zingizning negativ his-tuyg‘ularingizni nazorat qiling. O‘quvchi bizning ayni vaziyatda unga jahl qilsak, g‘azabimizni bildirsak, bunga javoban o‘zini yanada qasdma-qasd yomon tutishi mumkin. O‘qituvchi qachonki o‘z his-tuyg‘ularini nazorat eta olsa, o‘quvchiga o‘zini yomon tutishiga imkon bermaydi va kelgusida yaxshi shaxslararo munosabatlar uchun zamin hozirlaydi.

3-Qoida. Vaziyatni yanada keskinlashtirmang. O‘ta baland ovozda gapirish, “bu yerda o‘qituvchi men, sen emas” degan iborani ishlatish, piching va istehzo bilan gapirish, shaxsiyatga tegish, nizoga boshqalarni ham jalb etish, tashqi ko‘rinishini tanqid qilish, o‘quvchilarni kalaka qilish va boshqalar qat’iyan man etiladi. Bularning ba’zilari qisqa vaqtga o‘quvchini tinchlantirishi mumkin, lekin unda o‘qituvchiga nisbatan hurmat uyg‘onmaydi va ishonchli muloqotga kirisha olmaydi.

4-Qoida. O‘quvchining xatti-harakatini butun sinf oldida emas, balki darsdan so‘ng bir o‘zi bilan muhokama qiling.

5-Qoida. O‘quvchilar odatda o‘qituvchining barcha aytganlarini “o‘zlari xohlagandek”, ya’ni aftlarini bujmaytirib, shoshmasdan, bajaradilar. Agar o‘qituvchi bunga ahamiyat bermasa, o‘quvchi o‘z-o‘zidan qoidalarga bo‘ysunishi mumkin, ular o‘rtasida qarama-qarshilik paydo bo‘lmaydi.

6-Qoida.O‘quvchiga do‘q-po‘pisa qilish, baqirish, uni ayblash kabi agressivlikni namoyon qilmang. Ular bu hatti-xarakatni sizga nisbatan ham “qo‘llash mumkin” deb tushunadi.