M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar

P

 

kuch va ko‘ndalang yuk bir 

vaqtda ta’sir etgan holni ko‘raylik. Siquvchi 

P

 

kuch 

∆

f

o 

 ga teng 

qo‘shimcha solqilik hosil qiladi va undan egilgan o‘qi 

ABC 

egri chiziq 

bilan aniqlanadi. Endi kuchlar ta’sirining mustahkamlik qonuniga asosan 

ustun o‘rtasidagi kesimdaga eng katta normal kuchlanishlarni topamiz. 

W

M

F

P

q

p

max

+

=

+

=

σ

σ

σ

 

bu yerda,  

σ

p

 – siquvchi kuch ta’siridan kuchlanish, 

σ

q

 – ko‘ndalang yuk 

ta’siridan hosil bo‘luvchi normal kuchlanish. 

 

---

 

327

 

 

12.8-rasm. AB ustunning bo‘ylama ko‘ndalang egilishi. 

 

Siquvchi kuch ta’siridan ustun o‘rtasida qo‘shimcha eguvchi 

moment hosil bo‘ladi, uning miqdori 

∆

M

=

Pf 

 ga teng, bu yerda  

f

=

f+

∆

f

o

, 

ya’ni siquvchi kuch va ko‘ndalang yuk ta’siridan to‘la solqilik. Bu 

solqilik 

P

 

kuch yelkasi hisoblanadi va birinchi marta professor 

K.S.Zavriev tomonidan taklif etilgan formula asosida yetarli aniqlikda 

topiladi. 

 

k

o

P

P

f

f

−

=

1

                           (12.6) 

bu yerda: 

f

o

 – ko‘ndalang yuk ta’siridan solqilik va u quyidagi ifodadan 

aniqlanadi: 

f

o

=

5q

l

4

/384EI 

P

k

 – kritik kuch, u ixtiyoriy egiluvchanlik uchun Eyler formulasidan 

topiladi: 

2

min

2

l

EI

P

k

π

=

                                  (12.7) 

va kritik kuch 

P

k

 dan farqi uni aniqlashda 

I

 inersiya momenti ko‘ndalang 

kesim tekisligiga perpendikulyar bosh o‘qqa nisbatan eng katta yoki eng 

kichik bo‘lishidan qat’iy nazar aniqlanishi kerak. 

(12.6) formuladan siquvchi