Ólshew haqqında túsinik

1. Elektromexanik ólshew ásbaplarınıń túrleri.
Elektromexanik túrindegi ólshew ásbapları magnitoelektrik (ME), elektromagnit (EM), elektrodinamik (ED), ferrodinamik (FD), elektrostatik (ES) hám induksion (I) sistemalı ásbaplarǵa bólinedi. Bul sistema daǵı ásbaplar elektr shamaları (tok, kernew, qarsılıq, quwat, elektr energiyası, chastota hám t.b ) ni ólshewde keń tarqalǵan.
Elektromexanik ólshew mexanizmleriniń qo'zg'aluvchan bólegin háreketleniw teńlemesin tómendegishe ańlatıw múmkin:

bul jerde - inertsiya momenti; Mi- qo'zg'aluvchan bólekke tásir etiwshi momentler.

Joqarıdaǵı formulanı ashıp jazsak tómendegi ańlatpaǵa iye bolamız :
(magnitoelektrik ásbap ushın )

Ańlatpa daǵı α hám t larni ólshemsiz koordinatalar menen almastırıp hám birpara ózgertiwler kiritsak, ol halda teńleme tómendegi kóriniske keledi:
τω
onıń xarakteristik teńlemesi bolsa
x² + 2βx + 1 = 0ge teń bolıp, túbirleri boladı.
Eger 1. β<1 - ol halda teńleme túbirleri mavxum hám hár túrlı boladı, bunda mexanizm qo'zg'aluvchan bólegi tebranma háreketde boladı.
2. β>1 - háreket aperiodik hám
3. β =1 - háreket kritik yamasa shet aperiodik jaǵdayında boladı.

Elektromagnit ólshew ásbapları. Olardıń jumıs Principi qo'zg'almas túteden ótetuǵın tok payda etgen magnit maydanın qo'zg'aluvchan ózekke tásirine tiykarlanadı. Aylantıriwshı moment tómendegishe ańlatpalanadı ;

bul ańlatpa daǵı I - qo'zg'almas túteden ótetuǵın tok, L - túte induktivligi. Qo'zg'aluvchan bólekke tásir etiwshi reakciya etiwshi moment Mα=-Wα ga teń bolıp, elektromagnit ásbapınıń shkala teńlemesi tómendegishe ańlatpalanadı ;

Bul sistema daǵı ásbaplar da ózgermeytuǵın, da ózgeriwshen tok shınjırlarında qollanıladı hám shkalası tegis emes (kvadratik) boladı.
Elektrodinamik ólshew ásbapları.
Elektrodinamik ólshew ásbapları eki birdey qo'zg'almas hám qo'zg'aluvchan tútelerden ibarat bolıp sol tútelerden ótken toklar payda etgen magnit maydanlarınıń óz-ara tásirinde aylantıriwshı moment payda boladı jáne bul moment quydagicha ańlatpalanadı :

Aylantıriwshı hám reakciya etiwshi momentler óz-ara teń bolǵanında ásbap qo'zg'aluvchan bólegi ushın turaqlı jaǵday payda boladı :

bunnan :

Bul ańlatpa elektrodinamik ólshew ásbaplarınıń shkala teńlemesi dep ataladı. Toklar ózgeriwshen bolsa tómendegine iye bolamız.

bul jerde: φ - I1 hám I2 toklar arasındaǵı faza jılısıw múyeshi, I1 hám I2 lar bolsa ózgeriwshen toklardıń effektiv ma`nisi.
Elektrodinamik ásbaplarınıń shkalası tegis emes xarakterge iye boladı. Olar tiykarınan quwattı ólshew ushın vattmetr retinde, logometrik Principinde jasalǵanında bolsa keńislikmetr, chastotomer retinde isletiledi.