Loyihalarni moliyalashtirish

Investitsiya loyihalarining tasnifi
Amalga oshirish muddati i ha			K la i i ha			Asosiy alishi i ha
-qisqa muddatli – 1 yilgacha			kichik loyihalar; rta ha loyihalar; yirik loyihalar; -megaloyihalar			- tijorat loyihalar;
- rta muddatli – 3-5 yil						- ijtimoiy loyihalar;
-uzoq muddatli – 5 yildan ortiq.						ekologik loyihalar; boshqalar

3-rasm. Investitsiya loyihalarining tasnifi⁶

⁶ Muallif tomonidan shakllantirildi

Investitsion loyihalarning samaradorligini baholash texnik, texnologik, moliyaviy, tarmoq yoki hududiylik xususiyatlariga g liq l aga holda yagona tamoyillar asosida amalga oshiriladi. Ular quyidagidan iborat:

• 
  loyihani uning butun hayot tsikli davomida ri chiqish;
  
• 
  pul oqimlarini modellashtirish, bunda loyihani amalga oshirish bilan g liq barcha pul tushumlari va hisobot davridagi turli valyutalarni ishlatish ehtimolligini hisobga olgan holdagi xarajatlar kiritiladi;
  
• 
  ishonchlilik va maksimum samara.
  

Investitsion loyiha investor nuqtai nazaridan samarali deb baholanishi uchun, birinchidan, uni amalga oshirish ijobiy lishi, ikkinchidan, alternativ loyihalarni solishtirish h g i a yuqoriroq samaraga ega lga loyihani a q l q rish lozim.

• 
  vaqt omili hisobi;
  
• 
  loyihani amalga oshirishdagi kutilayotgan xarajatlar va tushumlar hisobi;
  
• 
  baholashning p bosqichligi;
  
• 
  inflyatsiya ta siri va loyihani amalga oshirishdagi bir nechta valyutalarni q llash ehtimolini hisobga olish;
  
• 
  noaniqlik va risklar ta siri i g hisobi;
  
• 
  loyihaning turli ishtirokchilari borligini inobatga olish.
  

Investitsiya loyihalarini har tomonlama (xususan moliyaviy, texnologik, tashkiliy, muddati va boshqalar) xarakterlash mumkin. Bularning har biri investitsiya loyihalarini moliyalashtirishda muhimdir, lekin p hollarda investitsiya faoliyatida moliyaviy va iqtisodiy mezonlar hal qiluvchi rol a i.

Xulosa qilib aytganda, mamlakatda investitsion loyihalarni moliyalashtirish jarayonini samarali olib borish, kelgusida yuqori daromad keltirib, iqtisodiyotdagi ishsizlik masalasini hal etishda ham muhim omil li hisoblanadi.

Milliy iqtisodiyotni rivojlantirishda investitsiya loyihalarini amalga oshirishning ahamiyati benihoya katta li , u quyidagilar bilan izohlanadi:

• 
  birinchidan, investitsiya loyihalari ishlab chiqarishga zamonaviy texnika va texnologiyalarni joriy etib, eksportga l alla ga mahsulotlarni ishlab chiqarishni
  

rivojlantiradi;

• 
  ikkinchidan, import r i i bosuvchi tovar ishlab chiqarishni lga q ish va buning uchun iqtisodiyotning ustuvor sohalari icha investitsiya loyihalarini moliyalashtirish va pirovardida aholining e r agi turmush darajasini ta i lash imkonini yaratadi;
  
• 
  uchinchidan, kichik biznesni rivojlantirish va qishloq x aligi ishlab chiqarishini jadallashtirish orqali si borayotgan aholini ish joylari bilan ta i la i;
  
• 
  t rti hi a , korxonalarning eskirgan ishlab chiqarish quvvatlarini, moddiy- texnik bazasini yangilaydi va texnik qayta qurollantiradi;
  
• 
  beshinchidan, tabiiy resurslarni qayta ishlovchi korxonalarni barpo etishga
  

a lasha i;

• 
  oltinchidan, a la at agi i frat zil a i ri la tirish a atta r l a i;
  
• 
  etti hi a , iqtis i tga x ri i g ilg r tash il t hili a shqar ta ri alari i q llash i i ati t g ila i;
  
• 
  sakkizinchidan,ekologiya va atrof-muhitni himoya qilishga yordam beradi va
  

h.k.

Investitsiya loyihalari, avvalo, ustuvor tarmoqlarga, a i neft va ximiya sanoati,

transport, energetika, er osti qazilma boyliklarini ishlab chiqarishga, qurilish, telekommunikatsiya tarmoqlariga, qishloq xo aligi mahsulotlarini ishlab chiqarishga va ularni keng qayta ishlashga, turizm sohasini rivojlantirishga qaratilishi lozim. Milliy iqtisodiyotda amalga oshirilayotgan investitsiya loyihalarining moliyalashtirish manbalari tarkibiga e ti r beradigan lsak, uning tarkibida 2011 yilda davlat byudjeti a lag lari 5,1 foiz; chet el investitsiyalari 25,3 foiz; korxonalar va aholi a lag lari 49,0 foiz; boshqa manbalar 20,6 foizga etganini k rish mumkin (1-jadval). Investitsiyalarni moliyalashtirish manbalari tarkibining zgarishi i ijobiy deb baholanishiga asosiy sabab investitsiya loyihalarini davlat byudjeti hisobidan moliyalashtirish asta-sekin kamayib, korxonalar va aholi a lag lari, chet el investitsiyalari va boshqa manbalar evaziga aksariyat qismi amalga oshirilmoqda.