Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

E
’
tibor berish lozimki,
bu o‘rinda “doimiy muassasalar” 
jumlasi faqat soliqqa tortish maqsadida foydalanilmoqda, chunki bu 
korxonaning tashkiliy-huquqiy shakli hisoblanmaydi. 
Soliq to‘lovchilar
– Moliya yilida soliq solinadigan foydaga 
ega bo‘lgan yuridik shaxslar foydani to‘lovchilar hisoblanadi. 
Soliqqa tortish obyekti
– Soliq kodeksining 70-moddasida 
e’tirof etilgan O‘zbekiston Respublikasining Soliq kodeksiga va 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Mahsulot 
(ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi va 
moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risida"gi nizomga 
muvofiq jami daromad bilan chegirmalar o‘rtasidagi farq sifatida 
hisoblab chiqarilgan, ko‘rsatilgan Nizomga ilovalarda belgilangan 
xarajatlar so‘mmasiga tuzatishlar kiritilgan foyda soliq obyekti 
hisoblanadi (banklar va sug‘urta tashkilotlari o‘z xususiyatlariga 
ega). 
Soliq solish obyekti mol-mulk, harakat, harakat natijasi yoki 
qiymat, miqdoriy yoki fizik xususiyatga ega bo‘lgan boshqa holat 
bo‘lib, u mavjud bo‘lganda soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlari soliq 
to‘lovchida soliq majburiyatini vujudga keltiradi.
Har bir soliq Soliq kodeksning Maxsus qismiga muvofiq 
belgilanadigan mustaqil soliq solish obyektiga ega bo‘ladi. 
Soliq to‘lovchi tomonidan olingan foyda foyda solig‘i (bundan 
buyon ushbu bo‘limda soliq deb yuritiladi) bo‘yicha soliq solish 
obyekti hisoblanadi.
Soliq kodeksida quyidagilar foyda deb e’tirof etiladi:
1) yuridik shaxs uchun – ushbu bo‘limda nazarda tutilgan jami 
daromad va xarajatlar o‘rtasidagi farq; 
2) faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi 
norezident uchun – Soliq kodeksning 49-bobida belgilangan o‘ziga 
xos xususiyatlar inobatga olingan holda, ushbu bo‘limda nazarda 
tutilgan doimiy muassasaning faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan jami 

---

291 
daromad (shu jumladan, bunday doimiy muassasaning faoliyati bilan 
bog‘liq bo‘lgan, O‘zbekiston Respublikasidan tashqaridagi 
manbalardan olingan daromadlar) va xarajatlar o‘rtasidagi farq; 
3) norezident uchun – Soliq kodeksning 50-bobida belgilangan 
xususiyatlar inobatga olingan holda, O‘zbekiston Respublikasidagi 
manbalardan olingan daromadlar; 
4) yakka tartibdagi tadbirkor uchun – Soliq kodeksning 
51-bobida belgilangan o‘ziga xos xususiyatlar inobatga olingan 
holda, ushbu bo‘limda nazarda tutilgan jami daromad va xarajatlar 
o‘rtasidagi farq; 
5) zimmasiga oddiy shirkat ishlarini yuritish yuklatilgan shaxs 
uchun – birgalikda ishlab chiqarilgan tovarni (ko‘rsatilgan xizmatni) 
realizatsiya qilishdan olingan daromad va birgalikda ishlab chiqarilib 
realizatsiya qilingan tovarga (xizmatga) to‘g‘ri keladigan 
birgalikdagi faoliyatga kiritilgan mablag‘lar summasi o‘rtasidagi 
farq.