Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

Soliq ma
’
murchiligi – 
mamlakatning soliq tizimini samarali 
boshqarishning kompleks chora-tadbirlari yig‘indisidir. Soliq 
ma’murchiligi soliq qonunchiligini ishlab chiqish va unga rioya 
etilishi, soliqqa qarshi turli huquqbuzarliklar, jinoyatlarni hamda 
soliq to‘lovchilarning noqonuniy hatti-harakatlarini aniqlashga va 
bartaraf etishga qaratilgan bo‘ladi. Qo‘yilgan har bir vazifani amalga 
oshirish soliq tizimining turli hududiy bo‘limlari tomonidan amalga 
oshiriladi. 
Soliqlar orqali tartibga solish – 
davlatning iqtisodiyotni 
tartibga solishning bilvosita usuli bo‘lib, davlat byudjetiga turli soliq 
va yig‘imlarni qo‘shimcha jalb etish, ayrim soliq to‘lovchilarga 
imtiyozlar berish yoki soliq to‘lovidan ozod qilish, soliqlarning 
undiruvchanlik mexanizmini yanada takomillashtirishga qaratilgan 
faoliyatidir. 

---

256 
Bu juda murakkab mexanizm bo‘lib, nafaqat soliqlar orqali 
ta’sir ko‘rsatishni, balki kelgusida soliq to‘lovchilarning iqtisodiy va 
ijtimoiy farovonligini ham oshirishga qaratiladi. Bu shuni 
anglatadiki, soliqlar aynan soliq to‘lovchilarga qaratiladi, uning 
ijtimoiy yoki iqtisodiy samarasi, fiskal maqsadlari esa muayyan 
tarmoqdagi noqulay vaziyatni yaxshilash, uni rivojlantirish yoki 
qo‘llab quvvatlashni ko‘zda tutadi. 
Mikrodarajada soliq mexanizmi soliq menejmenti orqali amalga 
oshiriladi. 
Soliq menejmenti
: 
– soliq to‘lovlari va majburiyatlarini, shuningdek, har qanday 
soliqqa tortiladigan bazani samarali tartibga solishga qaratilgan 
boshqaruv tizimidir; 
– soliq to‘lovchilar va davlat o‘rtasida davlatning soliqqa tortish 
mexanizmini yaxshilashga qaratilgan faoliyatidir. 
Soliq menejmentining 3 ta asosiy tarkibiy qismi mavjud. Bular: