Lecture №8. Cnc machines

---

Lecture №8. 

CNC machines. 

 

8-MA’RUZA 

MAVZU: 

TEXNOLOGIK JIXOZLARNI DASTUR 

YORDAMIDA BOSHQARISH.

 

 

REJA: 

8.1. Dastgohlarni dastur bilan boshqarish tizimlari. 

8.2. Kulachokli va kommando apparatli tizimlar. 

8.3. Dastur bilan boshqariladigan dastgohlarning qo`llanilishi. 

8.4.  Dastur  bilan  boshqariladigan  dastgohlarning  texnologik 

imkoniyatlari. 

8.5.  Raqamli  dastur  bilan  boshqariluvchi  (RDB)  dastgohlarda 

zagotovkalarga ishlov berishni loyihalash. 

8.6. Tokarlik guruhidagi RDB dastgohlarning xususiyatlari. 

8.7. Ko‘p operatsiyali RDB dastgohlarni asosiy ko‘rinishlari. 

 

8.1. DASTGOHLARNI DASTUR BILAN BOSHQARISH 

TIZIMLARI. 

Raqamli dasturda boshqariladigan dastgohlar. 

Sanoatda  programma  (dastur)  yordamida  boshqariladigan 

dastgohlar tobora keng ishlatilmoqda. Alfavit raqamli kodda berilgan 

va  aniq  bir  tilda  yozilgan  hamda  dastgoh  ish  organlarini  belgilangan 

ishni  bajarishni  ta’minlovchi  komandalar  izchilligi  ko‘rinishida 

---

berilgan  programma  bo‘yicha  boshqarish,  metal  kesish,  jihozini 

programma yordamida boshqarish deyiladi. 

Programma  chizma  haqida  analog  raqam  ko‘rinishida,  ya’ni 

sonlar, shartli grafik tasvirlar, turli so‘z va ko‘rsatmalar, shartli belgilar 

va  boshqa  simvollar  ko‘rinishida  yozilgan  ma’lumotlardan  iborat. 

Sonli  programma  yordamida  boshqarish  qurilmasi  va  ma’lumotlarni 

dastgohlarning ijrochi mexanizmlari uchun boshqarish komandalariga 

o‘zgartirib beriladi hamda ularning bajarilishini tekshiradi. 

Umumiy  holda  boshqarish  komandasini  tayyorlash  deganda 

berilgan  detal  ishlanilishini  boshqarish  uchun  zarur  bo‘lgan 

komandalarni tayyorlash, hisoblash va yozish tushuniladi.  

Sonli 

programma 

yordamida 

boshqarish 

sistemasi 

bu 

komandalarni  avtomatik  tarzda  o‘qiydi  va  bajaradi.  Programmalarni 

yozish  uchun  ishlatiladigan  kodlarning  asosi  2  lik  va  10  lik  sanoq 

sistemalaridan iborat. 

Bir detalga ishlov berib boshqa detalga o‘tishi uchun perfolenta, 

perfokarta, magnit lentaga yozilgan programmalar almashtiriladi. 

Raqamli  yoki  sonli  programmalar  yordamida  boshqariladigan 

dastgohlarning avzalliklari quyidagilardan iborat: 



 

odam dastgohda ishlashdan ozod bo‘ladi; 



 

mehnat  unumdorligi  ortadi,  jihozlar  ish  bilan  ko‘proq 

ta’minlanadi; 



 

jihozlarning  samaradorligi  yuqori,  programma  yordamida 

boshqariladigan bitta dastgoh 8 tagacha dastgohning o‘rnini bosadi; 

---



 

sonli programma yordamida boshqariladigan dastgohlar avtomat 

liniyalar tuzish oson. 

Programma  yordamida  boshqarishni  joriy  etish  sanoat  tarmog‘i 

uchun texnologik programmani tayyorlashni markazlashtirishga, uning 

malakali  programmachi  kadrlar  tayyorlashga  imkoniyat  beradi,  sifat 

ortadi, brak miqdori kamayadi. 

Programma  yordamida  boshqariladigan  dastgohlardan  tuzilgan 

avtomatik  liniyalarni  EXM.ga  ulash  oson.  EXM  oldidan  tuzilgan 

programma bo‘yicha butun liniyani ishini tashkil etadi. Qayta sozlash 

zarur bo‘lgan taqdirda yangi buyum kodi kiritiladi va EXM jihozining 

ishini  o‘zgartiradi.  Programma  yordamida  boshqarish  sistemasi 

murakkab shaklli detallar tayyorlashda ayniqsa samarali ishlaydi. 

Ayni  vaqtda  sonli  programmalar  yordamida  boshqariladigan 

dastgohlarni  joriy  etishda  programmachilar  tayyorlash  zarurligi, 

jihozlar  remontining  murakkablashuvi  va  buyumlarni  tipiklashtrish 

lozimligini e’tiborga olish zarur.