Kirish, fonetik sath, leksik-semantik sath

Leksik aljabr:

[ko‘lam] – [katta] = [...] – [gulobi]

[yuz] – [bashara] = [...] – [josus]

[afzal] – [abzal] = [...] – [tom]

[bosh] – oyoq = [...] – [tub]

Nuqtalar o‘rniga tegishli so‘zlarni qo‘ying.
Tilning lug‘aviy tarkibi bir xil emas. So‘zlar turli asosga ko‘ra ko‘plab turlarga ajratiladi. Masalan, qo‘llanish darajasiga ko‘ra umumiy iste’mol va chegaralangan (yoki xususiy) leksika, qo‘llanish davriga ko‘ra eskirgan so‘z, zamonaviy so‘z va neologizm, qo‘llanish doirasiga ko‘ra dialektizm, professionalizm, jargon kabi turlarga bo‘linadi.

Leksikologiya til lug‘at tarkibining boyishini o‘rganganda uning 3 tipini ajratadi. Bulardan 2 tasi (yangi so‘z yasash, so‘zni yangi ma’noda qo‘llash) ichki boyish imkoniyati bo‘lsa, bittasi tashqi (so‘z o‘zlashtirish) imkoniyatdir.

Lug‘aviy birlikning borliqqa munosabatini o‘rganish – leksikologiyaning muhim aspektidan biri. Bunda ularning kishi hayotiga, amal qilayotgan davrga munosabati ochiladi. Masalan, yaqin o‘tmishda savdogar so‘zida salbiy ottenka bo‘lgan bo‘lsa, bugungi kunda ijobiy bo‘yoqli so‘z sifatida keng iste’molda.

Amaliy leksikologiya leksikografiya (lug‘atchilik), tarjima, lingvopoetika va nutq madaniyatini o‘z ichiga oladi. Ularning har biri leksikologik nazariyani boyitadi. Masalan, tarjima qiyosiy leksikologiya uchun qimmatli materiallar beradi.

Nazariy leksikologiya leksikada lisoniy va nutqiy jihatlarni farqlab, ularning sistemasiy munosabatlarini tadqiq qiladi.

Leksikologiya o‘z o‘rganish predmeti tadqiqida umumlingvistik tadqiq usul – distributiv (so‘zning chegarasini belgilash, morfologik strukturasini aniqlash), substitutsiya (so‘zlar ma’noviy xususiyatlarini tahlil etish), komponent tahlil (leksema va so‘zlar ma’noviy tarkibini aniqlash), transformatsion va statistik metodlaridan foydalanadi.