Kartashunoslik



Download 4,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/246
Sana29.08.2021
Hajmi4,76 Mb.
#159144
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   246
Bog'liq
kartashunoslik

Kartografik  manbalar  –  kartalar  va  boshqa  fazoviy  modellar  – 
informatsiyani  alohida  (asl)  shakli  sifatida  tabiat  va  jamiyatdagi  hodisalarni 
fazoviy  joylashuvi,  holati,  xususiyatlari  va  vaqt  mobaynida  o‘zgarishi  haqida 
ma‘lumot beradi. Jamiyat hayotidan o‘rganish zarur bo‘layotgan manbaning ushbu 
shaklidan  keng  foydalaniladi  va  u  fanni  va  amaliyotni  ko‘pgina  sohalari  uchun 
g‘oyatda  zarurdir.  Kartografik  manbalarni  o‘rganish  aynan  shu  aspekti 
kartashunoslikga  xosdir.  Ammo,  kartografik  informatsiyadan  mohirlik  bilan 
foydalanish uchun avvalambor, dunyoda bor bo‘lgan asosiy karta va atlaslar haqida 
tasavvurga ega bo‘lish kerak, shuningdek, zarur kartografik manbalarni qaerdan va 
qanday  qilib  topish  va  jalb  etishlikni  bilish  lozim.  So‘ngra  ularning  ichidan 
muayyan vazifani yechish uchun eng munosiblarini tanlab ola bilish kerak. Ushbu 
maqsadda mazkur bobda eng muhim kartografik manbalarni obzori o‘rin olgan.  
Istalgan  mamlakatni  (xududni)  kartaga  olish  asosini  umumgeografik 
kartalar tashkil etadi. Ular joy haqidagi asosiy  ma‘lumotlarni bir xil aniqlikda va 
mukammallikda  tasvirlaydi.  Fanda  va amalda ularni o‘rganish uchun,  chunonchi, 
Yerni  ko‘zga  ko‘rinib  turgan  elementlarini  taqsimlanishidagi  ma‘lum 
qonuniyatlarni aniqlash va ular bilan bog‘liq ravishda kelib chiqgan joyni tabiiy va 
sotsial  iqtisodiy  xususiyatlarini,  har  xil  mavzuli  kartalarni  yaratish  uchun  asos 
sifatida (ko‘pincha esa manba sifatida) keng foydalaniladi.  
Sobiq  Ittifoq  xududi  1953  yili  1:100  000  masshtabli  topografik  kartalar 
bilan,  1988  yilga  kelib  esa  1:25  000  masshtabli  topografik  kartalar  bilan  to‘liq 
qoplangan.  Masshtabining  yirik  yoki  maydaligiga  qarab  umumgeografik  kartalar 
topografik  (masshtabi  1:10  000,  1:25  000,  1:50  000  va  1:100  000),  obzor-
topografik (masshtabi 1:200 000, 1:300 00 va 1:500 000) va obzor (masshtabi 1:1 
000 000 va undan mayda) kartalarga bo‘linadi.  
Topografik  kartalar  maxsus  yo‘llanma  (instruktsiya)  va  shartli  belgilar 
asosida tuziladi. Ularda xudud topografik jihatdan aniq va mukammal tasivrlanadi. 
Shuning uchun ulardan joyni aniq va mukammal o‘rganish hamda tekshirish, turli 
inshoatllarni  loyihalash  va  qurish,  muhandislik  ishlarini  olib  borishda  keng 
foydalaniladi.  Masshtabi  1:25  000  dan  1:1  000  000  gacha  bo‘lgan  kartalar 
umumdavlat  kartalari  hisoblanadi.  Ular  iqtisodiyot  va  mamlakat  mudofaasini 
kartalarga bo‘lgan ehtiyojini qondirishga qaratilgan.  
Obzor  topografik  kartalar  iqtisodiyotni  rivojlantirish  rejalari  va  loyihalarini 
tuzishda, yirik qurilish inshoatlari o‘rnini belgilashda, xududni geografik o‘rganish, 
geografik  rayonlashtirish  hamda  mayda  masshtabli  karta  va  atlaslarnir  tuzishda 
asos  sifatida,  harbiy  ishlarda,  chunonchi  turli  operativ  va  taktik  masalalarni  hal 
etishda  keng  qo‘llaniladi.  Obzor  kartalar  xududni  umumiy  tarzda  o‘rganishda, 
xudud  haqida  dastlabki  ma‘lumotlarni  to‘plashda,  insoniyatning  dunyo 


 
35 
miqyosidagi  muammolarini  o‘rganishda,  taxlil  qilishda,  baholashda,  dunyoviy 
miqyosda fikrlab, lokal miqyosda ish yuritishda keng qo‘llaniladi.  

Download 4,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   246




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish