Kartashunoslik

Geografik  koordinatalar  -  yer  sathidagi  nuqtaning  vaziyatini  ekvator 
tekisligi  va  boshlangich  meridian  tekisligiga  nisbatan  o‘lchangan  kenglik  va 
uzunlik  deb  ataluvchi  burchak  qiymatlari.  Astronomik  va  geodezik  geografik 
koordinatalar  bo‘ladi.  Referents-ellipsoid  sirtida  geodezik  o‘lchashlar  natijasida 
olingan  va  hisoblangan  kenglik  va  uzunlik  geodezik  koordinatalar  deyiladi.  Ular, 
odatda, φ va λ harflari bilan belgilanadi. Geodezik koordinatalar berilgan nuqtadan 
referents-ellipsoid  ustiga  tushirilgan  normal  chizig‘iga  bog‘liq,  Geografik 
koordinatalar. esa o‘sha nuqtadan tushirilgan shovun chizig‘iga nisbatan olinadi.  
Tasavvur  qiling  siz  mashinada  sayohat  qilyapsiz  va  Ogayodagi  mashhur 
Kanton futbol maydonida to’xtab o’tishni xohlaysiz. Ogayoning yo’llar kartasidan 
foydalanib,  kartadan  Kanton  belgisini  va  joylashishini  qidirasiz,  bu  esa  G-6  da 
joylashgan.  Kartada  belgilangan  G  yozuvi  va  6  raqami  katakda  uchrashadi. 
Ko’rilayotgan  oblast  doirasidagi  katak  G-6,  Kanton  o’rnini  aniqlang  (6-rasm). 
O’sha siz foydalangan karta to’ridagi bo’lim sistemasi, ya’ni kesishgan chiziqlar 
koordinata  sistemasi  hisoblanadi.  Joysiz  koordinatalar  sistemasida  joylashgan 
o’rinni  aniqlash  qiyin.  Muammoni  hal  qilishda  sharda  to’r  sistemalari  uchun 
boshlang’ich  nuqta qaerdaligini aniqlash kerak bo’ladi. Nuqta ma’lumotisiz yoki 
tabiiy yoki ixtiyoriy shar geometrik shakl hisoblanadi, ya’ni mustaqil yo’nalishga 
nazar soladi. 
                                                           
1
  Robert  E.Gabler,  James  F.  Peterson,  L.  Michael  Trapasso.  Essentials  of  Physical  Geography.  2007.  p.  36 
/www.brookscole.com 

---

 
24 
 
6-rasm.  Oddiy  to’g’ri  burchakli  koordinatalar  sistemasi  yordamida  joyni  aniqlash.  Bu 
kartada  ko’p  yo’l  kartalariga  o’xshatib,  harfli-raqamli  sistemadan  foydalangan  holda 
joylashgan o’rinlar tasvirlangan
1
.