Kartashunoslik

Dalada  o’lchashlari  va  kuzatishlari  ma’lumotlari
  –  hoxlagan  mavzuli 
kartalarni  tuzish  uchun  ishlatiladigan  faktik  materiallar.  Bunday  materiallarsiz 
nazariy  qonuniyatlarni  ishlatish,  bilvosita  kuzatishlarni  talqin  qilish,  aerokosmik 
suratlarni  deshifrovka  qilish  mumkin  emas.  Dala  materiallari  shakli  har  xil: 
gidrologik kuzatishlarda ular dala jurnallarida keltirilgan o‘lchash natijalari; tabiiy-
geografik  tadqiqotlarda  –  kundalik  va  hisobotlarda  berilgan  matnlar,  rasmlar  va 
chizmalar; geofizik plan olishda – yerning fizik parametrlar ko‘rsatkichlari va h.k.  
Dala  materiallari  lokalazatsiya  qilinish  maqsadiga  kura  nuqtali,  alohidagi 
punktda  bajarilgan  kuzatish  natijalari,  marshrut  bo‘yicha  –  tanlangan  yo‘nalish 
bo‘yicha olib borilgan kuzatishlarga (daryolar, yo‘llar, profillar va h.k.), maydonli 
–  butun  xudud  bo‘yicha  o‘tkazilgan  kuzatishlar  guruhlariga  bo‘linadi.  Alohida 
guruhga stantsiyada o‘tkazilgan davriy kuzatishlar ajratiladi, chunki ular tanlangan 
punktlarda  olib  boriladi,  uzoq  vaqt  davomida  obyektning  xususiyati  kuzatiladi. 
Bunday kuzatish natijalari dinamik xususiyatni tasvirlashda juda qo‘l keladi.  

---

 
34 
Bundan  tashqari  ―kalitli‖  tadqiqotlar  materiallari  guruhini  ajratish  kerak, 
bunday  kuzatishlar  yuqori  aniqlikda  va  yirik  masshtabda  olib  boriladi.  Kalitli 
tadqiqotlar  xudud  juda  katta  bo‘lganda  va  uning  hamma  joyida  izlanishlar  olib 
borilishi  mumkin bo‘lmaganda o‘tkaziladi.  Ular obyekt uchun xarakterli bo‘lgan, 
etolonli  maydonlarda  o‘tkazilib,  tadqiqotlar  natijasi  bir  xil  tipdagi  xududlarga 
yoyib  yuboriladi.  Kalitli  tadqiqotlar  aerokosmik  suratlarni  deshifrovka  qilish 
natijalarini boshqa xududlarga tarqatish uchun ham qo‘llaniladi.