Karimov akrom abbosovich muqumov zafar tulayev mirza

Raqamli tekshirish ishlari
Keling 2-11 shakl qanday qilib kompyuter fayllari tekshirish ishlarini ta’minlashi ko’rsatamiz. Biz iqtisodiy hodisaning qaramligi bilan boshlaymiz. Bu misolda narxlar manba hujjatlarida korxona sistemasida yig’ilgan. Bu jarayonda keyingi qadam manba hujjatlarini raqamli shaklga aylantirish. Ma’lumotlar nashr qilinganda va to’lov topshiriqnomalarining ma’lumotlar fayli ishlab chiqilganda Bu
ma’lumot-mahsulot bosqichida qilinadi. Ba’zi kompyuter sistemalari qo’lda qilingan hujjatlardan foydalanmaydi. Buning o’rniga ma’lumotlar raqamli sistemalar orqali hosil qilinadi.

Keyingi qadam turli asosiy faylni o’tkazmalarga ta’sir ko’rsatadigan yordamchi va nazorat hisobvaraqlariga yuklash. Yuklash jarayonida ma’lumotlarning qo’shimcha nashri hosil bo’ladi. Ba’zi ma’lumotlar noto’g’ri hisob raqamlar, qo’lda aniqlikda qilinmagan son miqdorlar,yoki xaridor krediti muammolari sababli noto’g’ri bo’lganligini isbotlab berishi mumkin. Bu misolda sistema sotuv jarayonidan oldin kredit faylidan har bir xaridor uchun mos kreditni aniqlaydi. Kredit muammolari uchun inkor qilingan yozuvlar xato faylga o’tkaziladi. Qolgan Tovar ma’lumotlari asosiy faylga yuklash uchun foydalaniladi. Bu ma’lumotlar narxlar jurnali sifatida xizmat qiluvchi zaxira fayliga qo’shiladi. Jurnalga kerakli ma’lumotlarni ko’chirish orqali haqiqiy ma’lumotlar fayli hisob ishlari maqsadlari uchun kerak bo’lmay qoladi. Bu fayl to’lov topshiriqnomasining keyingi qismini tayyorlashda qirqib olinishi mumkin.
Qog’oz ishlariga o’xshab raqamli hisob ishlari ma’lumotlarni guruhlashga imkon beradi. Bundan tashqari, auditor balansda AR shaklning aniqligini 2-11 shaklda ko’rsatilgan quyidagi qadamlar orqali hisoblay oladi.

1. 
   Asosiy fayl AR nazorat hisob balansi bilan balansdagi munosabat hisobvaraqalarini taqqoslash.
   
2. 
   Jami AR yordamchi hisob bilan AR nazorat shaklini farqini aniqlash orqali.
   
3. 
   AR yordamchi hisob varag’ida qilingan hisob-kitoblarning yozuv namunasini tanlash va bularni narxlar jurnalidagi ma’lumotlarga bilan mosligini aniqlash
   
4. 
   Bu jurnal yozuvlaridan, ularning fayllaridan ajratilgan va farq qiladigan maxsus manba ma’lumotlarini aniqlash. Agar zarur bo’lsa auditor savol ostida
   

31
turgan xaridorlar bilan aloqa qilish orqali bu manba hujjatlarinining aniqligi va to’g’rilini aniqlaydi.
Hujjatlashtirish texnikasi
Eskilar aytganidek rasm hujjatlashtirish sistemasiga keganda ming so’zda teng. Sistemaning yozilgan tavsifi davom ettirish qiyin bo’lgan so’z. tajriba shu ko’rsatdiki, tasvir so’zdan ko’ra samaraliroq kerakli ma’lumotlar bilan ta’minlaydi. Hisobchilar yo’nalishli hujjatlashtirish sistemalaridan foydalanadi, dizayner va auditor sistemalari singari. Grafik shakldagi kompyuter sistemasi uchun qobiliyat hisobchilar uchun o’rganishga muhim tajriba bo’ladi. Bu bo’limda besh asosiy hujjatlashtirish texnikasi tanishtiriladi: ma’lumotlarni shakllantirish jarayoni diagrammasi, xo’jalik yurituvchi subyektlar o’rtasidagi munosabat diagrammasi, sistema jarayonlari, jarayon programmasi va yig’ma ma’lumotlar diagrammasi.