K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si


Karserandlar, kavitandlar, kriptandlar



Download 2,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet84/118
Sana28.09.2021
Hajmi2,13 Mb.
#187364
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   118
Bog'liq
Kimyoga oid atamalar etimologiyasi

Karserandlar, kavitandlar, kriptandlar,  
Carcer  –  lotin  tilida  «zindon»,  «qamoq»  ma’nolarini  bildirgan.  Karserandlar  –  ichki 
bo‘shliq  qismi  kattagina  bo‘lgan  va  tashqi  muhitdan  butunlay  izolyatsiyalangan  shakldagi 
molekulaga  ega  organik  moddalardir.  Bunday  nomni,  ushbu  molekulalarni  birinchi  bo‘lib 


75 
 
sintez  qilgan  AQSHlik  kimyogar  Jeyms  Donald  Kram  (1919-2001)  o‘ylab  topgan.  Kram 
shuningdek  kavitandlarga  ham  nom  bergan.  Bu  nom  ham  ichi  bo‘sh  kosa  ko‘rinishidagi 
molekulyar  shaklga  ega  moddalarni  bildiradi  va  u  inglizcha  cavity  -  «boshliq»  so‘zidan 
yasalgan.  Kavitandlarning  yana  bir  nomi  sferandlar  deyiladi.  Bunday  molekulalarning 
kosasiga ionlar va uncha katta bo‘lmagan neytral molekulalar tushadi. Farang kimyogari Jan 
Mari  Len  makrogeterosiklik  birikmalar  oilasiga  mansub  bo‘lgan,  tuzilishiga  ko‘ra  ikki  va 
undan ortiq sikllardan tarkib topadigan kriptand moddalarni birinchi bo‘lib sintez qilgan edi. 
U biz bo‘lgan kripton elementi nomiga ham asos bo‘lgan yunoncha kryptos, ya’ni, «maxfiy» 
degan so‘zdan yasalgan termindir. Ushbu moddalarning barchasi makrosiklik poliefirlarga  – 
kraun-efirlarda  turdosh  sanaladi.  Kraun-efirlarning  nomidagi  birinchi  qismi  inglizcha 
«crown», ya’ni, «toj» so‘zidan olingan. Kraun-efirlarning dastlabki namunalarini 1962-yilda 
AQSHlik  kimyogar  Charlz  Pedersen  (1904-1989)  tomonidan  sintez  qilingan  edi.  1987-yilgi 
kimyo  bo‘yicha  Nobel  mukofotini  ham  aynan  ushbu  matnda  sanab  o‘tilgan  olimlar,  ya’ni, 
Pedersen,  Kram  va  Len  o‘zaro  taqsimlab  olishgan.  Ularga  mukofot  makrogeterosiklik 
birikmalar kimyosi rivojiga qo‘shgan hissasi uchun berilgan edi.  

Download 2,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish