K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si

Dentritlar va dendrimerlar 
Kimyoda va mineralogiyada xuddi daraxtlarga o‘xshab tarmoqlanib struktura tashkil 
qiluvchi murakkab kristall strukturalarga aytiladi. So‘zning kelib chiqishi yunoncha «dendron» 
- daraxt so‘zidan kelib chiqqan. Minerallarning dendrit shakllari haqida 1774-yildayoq nemis 

---

67 
 
geologi A.V. Verner qayd qilib o‘tgan edi. «Dendrimer» termini esa nisbatan yaqinda paydo 
bo‘lgan. Bu termin orqali, molekulasi ko‘p pog‘onali tarmoqlanishga ega bo‘lgan polimerlar 
nomlanadi. Dastlabki dendrimerni 1978-yilda bir guruh nemis kimyogarlari sintez qilishgan.  
Detergent 
Bu  termin  tozalash  xossasiga  ega  bo‘lgan  sirt-faol  moddalarning  umumiy  nomidir. 
Uning kelib chiqishi lotincha tergere – ya’ni, artmoq so‘zi bilan bog‘liq. Ushbu so‘zni bizdagi 
«tozalamoq»,  «yuvmoq»  ma’nosini  beradigan  lotincha  «lavere»  so‘zi  bilan  adashtirmaslik 
kerak. Ya’ni, tergere – aynan artmoq degan ma’noni bildiradi va u masalan, changni artish, 
yoki,  yozuvni  o‘chirish  ma’nosini  ham  bildiradi.  Detergent  modda  suvdagi  eritma  holida, 
matoga o‘rnashib qolgan kir moddasining zarrachalari orasidagi bog‘larni kimyoviy jihatdan 
bo‘shashtiradi yoki uzib tashlaydi va shu orqali, matoni tozalash, ya’ni, undagi kirni ketkazish 
vazifasini bajaradi.  
Diafragma 
«Dia-» old qo‘shimchasi yunonchada «orasidan» degan ma’noni beradi. «Phragma» 
esa xuddi shu tilda «to‘siq», «to‘g‘anoq» degan so‘zlarga to‘g‘ri keladi. Ya’ni, biror narsani 
to‘siq orqali o‘tkazish moslamasi diafragma bo‘ladi.  
Diskret 
«Discreno» - degani lotin tilida «ajrataman», «bo‘laklayman» deganidir. Diskret – bu 
bo‘lak-bo‘lak, alohida-alohida tarzdagi signallar va jarayonlarni ifodalaydi. 
Dispersiya 
«Dispengo»  so‘zi  lotin  tilida  «sochib  yubormoq»  degan  ma’noni  beradi.  Dispersiya 
termini  shu  so‘zdan  kelib  chiqqan  bo‘lib,  tarqoqlik,  hamda  «sochilish»  degan  ma’nolarni 
anglatadi.