Jizzax politexnika instituti

Topshiriq: Moliya yoki boshqa jurnaldan maqola yoki o‘quv adbiyotlaridan shu metodni qo‘llasa bo‘ladigan matn tanlang. Undan har bir belgiga to‘g‘ri keladigan iqtiboslarni tanlab Insert jadvalini qo‘llash bo‘yicha talabanung javob varaqasiga ko‘chirung.

Iqtbosni nima sababdan u yoki bu belgi bo‘icha qo‘yganingizni izohlahg.

Insert jadvalini qo‘llash bo‘yicha talabanung javob varaqasi

Matndagi abzas (satr boshi) iqtibos (bet, satr ham)	Belgilar
	«V»
	« - »
	«+»
	«?»

3. Topshiriq: Mutaxassislik faningizdan ikki yoki uchta o‘quv adabiyotini oling. Undan fanni o‘rganishda eng kop qo‘llaniladigan tushuncha, kategoriyaning tarifini iqtibos qilib keltiring.

Ularni tahlil qilb, taqqoslang va o‘z fikringizni bildiring, javob varaqasida aks ettiring.

O‘quvchi-tаlаbаning jаvоb vаrаqаsi

Birinchi muallif fikri	Ikkinchi muallif fikri	Uchinchi, talaba nuqtai nazari, izohi
O‘rganlayotgan masala, mavzu bo‘yicha birinchi muallif g‘oyasi, fikri ifodalangan iqtibos	O‘rganlayotgan masala, mavzu bo‘yicha ikkinchi muallif g‘oyasi, fikri ifodalangan iqtibos	O‘quvchi talaba sharxi, nuqtai nazari

4. T-sxema uncha katta bo‘lmagan maydonda katta manoga ega bo‘lgan materialni ifodalash imkonini beradi. U, ayniqsa, modul yoki ma‘lum bir qarashlar mazmunini umumlashtirishda foydalanishga juda qulay. T-sxemani mustaqil tizimi bo‘yicha berilgan topshiriqlar talabalarni iqtisodiy fikrlashini rivojlantirishga juda katta ta‘sir ko‘rsatadi.

U tanqidiy mushohada qilish, taqqoslash, xulosa chiqarishga o‘rgatadi. Uni individual, juftlikda qo‘llash, so‘ngra ular asosida butun guruh bo‘yicha yagona T jadval tuzishi mumkin. Adabiyotlarda berilgan “Yelpig‘ich” texnologiyasi ham shunga o‘xshash.

T sxema (jadval)

Afzallik, ha, tarafdor, yuqori, minimal va hokazo shunga o‘zshashlar	Kamchilik, yo‘q, qarshi, past, maksi-mal va hokazo shunga o‘zshashlar

Buni biz yuqorida birinchi va ikkichi mavzularni o‘rganishda qo‘llaganmiz. Ularga ham ko‘z tashlab, mutaxassislik faningiz bo‘yicha bu metoddan foydalanish uchun javobi bilan topshiriq ishlab chiqing.
5. Quyida “Kоnsеptuаl ( mоhiyati, аsоsini ifоdаlоvchi) jаdvаl, хаritа mеtоdini qo‘llash bo‘yicha namuna berilgan.

U lоtinchа (cоnceptio – tushunish, tizim) so‘zidаn оlingаn bo‘lib, tushun-tirishning mа’lum bir usuli, birоn-bir hоdisа, vоqеаni tаlqin qilish, shаrhlаsh, tushuntirib bеrishlаgi nuqtаi nаzаr, uni yoritishdаgi bоsh g‘оya, еtаkchi fikr, turli fаоliyatning kоnstruktiv prinsiplаri, tаmоyillаri tushunilаdi.

Turli iqtisodiy nazariyalar va ularning farqlari

Nаzа-riyalаr	Keynschilik nazariyasi	Monetaristik nazariya	Ratsional kutish nazariyasi
G‘oyaviy yo‘nalishi	Iqtisodiyotni so-liq va soliqqa tortish va davlat xarajat-lari bilan «aniq sozlash»ni amalga oshirish mumkin.	Iqtisodiyotni tartibga solish uchun davlat pul taklifini 3-5 foizga ko‘pay-tirsa bo‘ladi. Boshqa hech qanday aralashish kerak emas.	Monetar siyosat ham, fis-kal siyosat ham ish ber-maydi, shuning uchun, yaxshisi, hech qanday favqulodda chora - tadbir ko‘r-maslik kerak.
Tah-lil doirasi	Talab o‘z taklifini vujudga keltiradi. S+I+G‘GDP	MV’PQ	Xo‘jalik yurituvchi sub’-ektlar yetarli darajada farosatli. Davlat yurita-yotgan siyosat qanday o-qibatga olib kelishini hi-sobga olib, o‘z manfaat-lariga ko‘ra o‘z siyosat-larini ishlab chiqib, yuri-tadilar.
Amalga oshi-rish-dagi iqtisodiy tahlil	1. Ish haqi va baho tushish tomonga mos-lashuvchan emas. 2. Jamg‘arma daro-madga bog‘liq. 3. Investitsiya kutila-yotgan foyda va foiz stavkasiga bog‘liq.	1.Real YaIMni yiliga 3-5 foiz atrofida o‘sishi mumkin. 2. Pul aylanish tezligi o‘z asosiga ko‘ra barqaror.	1. Odamlar ratsional qarorlar qabul qilishadi. 2. Kutish kela-jakni ko‘zlaydi. 3. Davlat qo‘llagan siyo-sat oqi-batlaridan o‘zini mudofaa qilib, himoya chorala-rini qo‘llashadi.
Monetar siyo-sat	1.Iqtisodiyotga foiz stavkasi va investitsi-yalar orqali ta‘sir ko‘r-satadi. 2.Tushkunlikni to‘xta-tishdan ko‘ra inflyasi-yani to‘xtatishga yaraydi.	1. M(pul) ni yi-liga 3-5 foizga ko‘paytirish. 2. Pul taklifini o‘zgarishi bevo-sita narx va ish-lab chiqarishni natijasiga ta‘sir ko‘rsatadi.	3-5 % qoidasi to‘g‘ri u kutishni barqarorligiga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak.
Fis-kal siyo-sat	1.YaIMni ko‘payti-rish uchun soliqlarni kamaytirish, davlat xa-rajatlarini ko‘paytirish kerak. 2.Inflyasiya sur‘atini pasaytirish uchun so-liqlarni ko‘paytirish, davlat xarajatlarini ko‘paytirish kerak	1.Uzoq muddatli davrda real YaIM- ga ta‘sir ko‘rsata olmaydi. 2.Qisqa muddatli davrda ma‘lum bir samara berishi mumkin.	Fiskal siyosatning samarasizligi odamlarni reaksiyasida ifodalanadi.

Torshiriq: Namunadan foydalanib o‘z mutaxassislik faningizdan rontseptual jadval metodini qo‘llash ucnun javobi bilan topshiriq ishlab chiqing.
6. Quyida «Bilaman, Bilmoqchiman, Bildim(B/B/B)» jadvali metodini Iqtisodiyot nazariyasi fanidan “Yalpi talab va yalpi taklif” mavzusi bo‘yicha qo‘llanishi ko‘rsatilgan. Bu metod iqtisodiy fanlardan dars otishda mavzuning kirish qismida «aqliy hujum» metodi bilan qo‘llash samarasi yuqori.

O‘qituvchi «aqliy hujum» natijasi asosida so‘rov o‘tkazib, «Nimalarni bilishimiz kerak» ustunini to‘ldirilishni ta‘minlaydi. Bunda talabalar o‘z daftarlariga mustaqil yozishlari yoki doskada ham biron talaba yozib birgalikda to‘ldirish mumkin.

B/B/B jadvali metodini “Yalpi talab va yalpi taklif” mavzusida qo‘llash.

Bilaman	Bilmoqchiman	Bildim
1. Talab va uni o‘zgarishiga ta‘sir qiluvchi omillar 2. Taklif va uni o‘zgarishiga ta‘sir qiluvchi omillar 3. Talab va taklif grafigi 4. Talab va taklif qonuni 5. Samarali tanlov 6. Bozor muvoza-nati 7. Yalpi talab va yalpi taklif va boshqalar	1. Yalpi talab egri chizig‘ini individual talab egri chizig‘iga o‘xshashlik sabablari 2. Yalpi taklif egri chizig‘i, uni qisqa va uzoq muddatli davr nuqtai nazaridan o‘rganish 3. Yalpi taklif egri chizig‘ining siljishi nimani ko‘rsatadi?	1.a) boylik effekti; b) protsent stavkasi effekti; v) import effekti; g) yalpi talab determi-nantlari 2.Qisqa muddatli davrda yalpi taklif egri chizig‘i uch bo‘lakka bo‘linadi: a) gori-zontal yoki Keyns bo‘lagi; b) oraliq bo‘lak; v) vertikal yoki klassik bo‘lak. 2. Uzoq muddatli davrda vertikal holda, ya‘ni barcha resurslar ishga solingan holatda bo‘lishini. 3. Determinantlar o‘zgar-ganda mahsulot birligiga to‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish xarajatlari o‘zga-radi. Taklif egri chizig‘i o‘ngga yoki chapga siljiydi.

Savol: “Bilaman” ustuni talabalar tomonidan aytilgan yangi mavzu bilan bogliq avval o‘rgangan tushuncha, kategoriya, iboralari bilan to‘ldiriladi. Ikkinchi ustun esa yangi o‘tiladigan mavzu boyicha o‘rganiladigan tushuncha, kategoriya, iboralar, uzviy savollar o‘qituvchi tomonidan to‘ldiriladi. Uchinchi ustunchi, kim tomonidan to‘ldiriladi va qanday? Uni boshqa metodlar bilan qanday qo‘llani-lishini ko‘rsataolasizmi?
7. Venn diagrammasi

Venn diagrammasi asosida ishlashni individual, juftlikda, kichik guruhlar bilan tashkil etish mumkin. Uning muhim diqqatni qaratadigan jiatlari shundaki, bu metod tufayli o‘rganilayotgan voqea, hodisalar, tushuncha, kategoriya va boshqalarni umumiy jihatlari va taqqoslash orqali farqlarini o‘rganishga, mazmun-mohiyatini tushunishga yordam beradi. Yangilarini vujudga kelish jarayonini anglab yetishga, musohada qilishga yo‘naltiradi.

Topshiriq: Biz uni avval qo‘llaganmiz. Qaysi mavzuda ekanligini toping. Bu metodni qo‘llab, „Moliyaviy hisob“, „Boshqaruv hisobi“, „Boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobi“ning umumiy tomonlari: XYZ, XY, XZ, YZ va farqlarini: X, Y, Z ko‘rsating.

Takrorlash va munozara uchun savollar:

1. O‘quv va ilmiy adabiyotlar ustida mustaqil ishlashni o‘rgatuvchi metodlarga qaysi metodlarni kiritgan bo‘lar edingiz?

2. Kitob bilan mustaqil ishlashni bilish qanday ahamiyatga ega deb o‘ylaysiz? Siz o‘zingiz adabiyotlar bilan qanday ishlaysiz?

3. Taqqoslash, baholashni o‘rgatuvchi metodlar qanday metodlar? Boshqa metodlardan qay jihatlari bilan farq qiladi?

4. Qaysi metodlar taqqoslash, baholashni o‘rgatadi: bu metodlarni iqtisodni o‘rganishda qanday qo‘llash mumkin?

5. Kitоbdа mа’lumоtlаrgа qаndаy bеlgi qo‘yish usullаridаn fоydаlаnаsiz? Sizdааlоhidа bеlgi qo‘yish tizimi mаvjudmi?

6. Qaysi metodlar taqqoslash, baholashni o‘rgatadi?

7. Bu metodlarni boshqa metodlardan ajralib turuvchi xususiyatlari nimada deb o‘ylaysiz?

Testlar

1.Quyidagilardan qaysi biri yoshlarni kitob o‘qishini kamayib borishi sabablariga kirmatdi?

a. dars jarayonida kitob ustida ishlashga qaratilgan metodlardan foydalanish;

b. darsliklar, ko‘pincha noaniq, mujmal yozil-gan bo‘ladi, hech bo‘l-maganda matnni tushu-nish uchun zarur bo‘l-gan barcha axborotni kamdan-kam holatda qamrab oladi;

c. kitobxon noaniq yozil-gan matnga, tushunma-gan so‘zga duch kelgach, tipik holatda o‘zini passiv tutadi, ya‘ni eng osoni kitobni yopib qo‘ya qoladi;

d. o‘quvchi, talabalar ko‘pincha bir ada biyotdan zarur axborotni barchasini olishni ko‘zlashadi.
2. “Muallifdan so‘rang” uslubini metodlarning qaysi guruhiga kiritiladi?

a. kitob ustida ishlash;

b. taqqoslashga yo‘naltirilgan;

c. mustaqil fiklashga;

d. tanqidiy fikriashga.

71.Quyidagilardan qaysi biri yoshlarni kitob o‘qishini kamayib borishi sabablariga kirmatdi?

a. dars jarayonida kitob ustida ishlashga qaratilgan metodlardan foydalanish;

b. darsliklar, ko‘pincha noaniq, mujmal yozil-gan bo‘ladi, hech bo‘l-maganda matnni tushu-nish uchun zarur bo‘l-gan barcha axborotni kamdan-kam holatda qamrab oladi;

c. kitobxon noaniq yozil-gan matnga, tushunma-gan so‘zga duch kelgach, tipik holatda o‘zini passiv tutadi, ya‘ni eng osoni kitobni yopib qo‘ya qoladi;

d. o‘quvchi, talabalar ko‘pincha bir ada biyotdan zarur axborotni barchasini olishni ko‘zlashadi.

72. “Muallifdan so‘rang” uslubini metodlarning qaysi guruhiga kiritiladi?

a. kitob ustida ishlash;

b. taqqoslashga yo‘naltirilgan;

c. mustaqil fiklashga;

d. tanqidiy fikriashga.
3. “INSERT” metodi matnni qanday o‘qishga qaratilgan metod?

a. kitob ustida ishlash;

b. taqqoslashga yo‘naltirilgan;

c. mustaqil fiklashga;

d. tanqidiy fikriashga.

4. O‘rganilayotgan konsepsiya, g‘оya, kategoriya, axborot, ma‘lumotlar, voqea, hodisalarni umumiy tоmоnlаrini aniqlash, farqlarini sоlishtirish, tаqqоslаsh yoki qаrаmа-qаrshi qo‘yish orqali ularning mazmun-mohiyatini chuqur anglashga o‘rgatuvchi metod – bu

a. Venn diagrammasi; b. tanqidiy nazar; c. toifali jadval; d. klaster.

5. Semantikma‘nosini, xususiyatlarini ifodalash. jadval metodi –bu

1. 
   axborotlarni kuzatishni ma‘lum bir maydon – jadval, grafiklar orqali ifodalash va ular orqali g‘oyalar, tavsiya, takliflar berishga o‘rgatadigan metod;
   
2. 
   dars jarayonida ko‘rgazmalilikni ta‘minlovchi metod;
   
3. 
   o‘quvchi-talabalarni kitob, ilmiy maqolalarni o‘qishga, bilmaganlarini o‘rganishga harakat qilishlariga yordam beruvchi metod;
   
4. 
   axborot, ma‘lumotlar, turli qarashlarni taqqoslashning jadval tarzida ifodalashga va ular asosida qaror qabul qilishga o‘rgatadigan metod.
   

6. O‘rganilayotgan konsepsiya, g‘оya, kategoriya, axborot, ma‘lumotlar, voqea, hodisalarni umumiy tоmоnlаrini aniqlash, farqlarini sоlishtirish, tаqqоslаsh yoki qаrаmа-qаrshi qo‘yish orqali ularning mazmun-mohiyatini chuqur anglashga o‘rgatuvchi metod – bu

a. Venn diagrammasi; b. tanqidiy nazar; c. toifali jadval; d. klaster.

7. Tаnqidiy tаfаkkur nimа?

а. olingan ахbоrоtlаrini sаrаlаshni bilish;

b. tаnqidiy tаfаkkur – bu аvvаlо, hаmmа nаrsаni ishоnаrli dеb qаbul qilmаydigаn tаrtibli, qаt‘iy vа mаs’ul аqldir;

c. tаnqidiy tаfаkkur аtrоfdа bo‘lаyotgаn vоqеа–hоdisаlаrgа tаnqidiy nuqtai-nаzаrdan yondashib qаrаshdir;

d. ахbоrоt vа g‘оyalаrni qаbul qilish hаmdа ulаrni аmаliy hаrаkаt shаkllаrigа аylаntirilishi.

8. Quyidagilardan qaysi biri g‘apb olimlari tomonidan chop etilgan uslubiy adabiyotlarda bilim berish uslubiga ta‘sir etuvchi parametrlarga kirmaydi?

a. har bir talabanig individual xususiyatlari;

b. axborotni qayta tiklash qobiliyati;

c. chop etilgan o‘quv va ilmiy adabiyotlar hajmi;

d. talabalarni bir-biriga o‘zaro ta‘sir ko‘rsatishi, hamkorlik qilish xislatlari.

9. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida ta‘lim ko‘proq nimaga qaratiladi?

a. ijodiy izlanuvchanlikka qaratiladi;

b. dars o‘tishda qo‘llaniladigan metodlarni tanlashga;

c. fanni qaysi blokka kiritilganligiga;

d. mavjud bilimlarni o‘zlashtirishga qaratiladi.

10. Oliy ta‘limda ta‘lim ko‘proq nimaga qaratiladi?

a. ko‘proq ijodiy izlanuvchanlikka qaratiladi.

b. dars o‘tishda qo‘llaniladigan metodlarni tanlashga;

c. fanni qaysi blokka kiritilganligiga;

d. mavjud bilimlarni o‘zlashtirishga qaratiladi.

12-mavzu. MANTIQIY FIKRLASH, AXBOROTNI YIG‘ISH VA YOYISH ASOSIDA MAVZUNI O‘RGANISHGA QARATILGAN METODLAR
Mavzuni o‘rganish bo‘yicha topshiriqlar:

1. FSMU metodi asosida topshiriqni bajarish

O’quvchi-talabaga berilgan topshiriq varag’i O’rganilatotgan mavzu, qo’yilgan zavol bo’yicha: (F) – Fikringizni bayon eting; (S) – Sabab ko‘rsating(bayon qilgan fikringizga sabab ko‘rsatishingiz kerak); (M) – Misol keltiring(ko‘rsatgan sababni isbotlovchi misol keltirish kerak); (U) – Umumlashtiring (bildirgan fikringizni umumlashtirishingiz kerak).

Ish haqi to‘g‘risidagi savolni muhokama qilganda, bu metoddan foydalanishni ko‘rib chiqaylik.

Topshiriq varaqda javob quyidagicha bo‘lsin:

F –Fikringizni bayon eting. Men ish haqim oshsa xursand bo‘laman.

S – Fikringiz bayoniga biron sabab ko‘rsating. Chunki, ish haqi oshgach, meni ehtiyojimni qondiradigan xilma-xil tovar va xizmatlardan foydalanish imkoni ortadi. Anchadan beri orzu qilib yurganim chet elga sayohat qilish imkoni vujudga keladi.

M - Ko‘rsatilgan sababni isbotlovchi misol keltiring. Men hisoblab chiqdim: avval olgan ish haqim faqat oziq-ovqat va kiyim-kechak, kommunal to‘lovlarga yetar edi. Endi oyiga 100 ming so‘mdan jamg‘arish imkoniga ega bo‘ldim.

U – fikringizni umumlashtiring. Bulardan shunday xulosa chiqarishim mumkinki, ish haqi oshgach, boshqalarda ham shunday imkoniyat vujudga keladi.

Topshiriq: Misolni o‘rganib uni asosida FSMU metodini qo‘llash uchun topshiriq tayyorlang. O‘z javob variantingizni ham bering.
2.«Buxgalteriya hisobi» fanidan buxgalteriya hisob-varaqlari o‘rganilganda, xo‘jalik yurituvchi sub'ektlar moliyaviy xo‘jalik faoliyatining hisob-varaqlari rejasining «Uzoq muddatli aktivlar» qismini «Men – buxgalter» blits-o‘yini yordamida ko‘rib chiqish mumkin. Bunda biz hisob varaqlarining raqamlari bo‘yicha ketma-ketlikda joylashtirishni topshiriq qilib beramiz. Vazifani bajarish uchun 5 daqiqa vaqt belgilaymiz. Blits-o‘yinni o‘tkazishni yuqorida ko‘rsatganimizdek amalga oshiramiz. Bu nisbatan oddiy topshiriq, lekin keyingi darslarda bu fandan ancha murakkab topshiriqlar tayyorlashga imkoniyat bor.
Blits-o‘yin: «Men – buxgalter»

Harakatlar mazmuni	Guruh bahosi	Guruh xatosi	To‘g‘ri javob	Yakka baho	Yakka xato
Nomoddiy aktivlarning hisobvaraqlari	4	0	4	3	1
Debitor qarzlar va mud-dati kechiktirilgan xarajatlarning hisob-varaqlari – uzoq muddatli qismi	9	0	9	8	1
Asosiy vositalarning hisobvaraqlari	1	0	1	2	1
Nomoddiy aktivlarning eskirish hisobvaraqlari	6	1	5	4	2
Kapital quyilmalarning hisobvaraqlari	7	1	8	9	1
Asosiy vositalarning eskirish hisobvaraqlari	3	1	2	1	1
Uzoq muddatli investi-siyalarning hisobvaraqlari	5	1	6	5	1
Moliyalanadigan lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vosita-larning hisobvaraqlari	2	1	3	7	4
Kapital quyilmalarning hisobvaraqlari	8	1	7	6	1
		6			13

Demak, birgalikda ishlaganda xato kamaygan. Lekin to‘g‘ri javob berish uchun talabalar o‘z ustida ishlashi, qaysi hisobvarag‘i ketma-ketligini aniq bilib olishi kerak.

Topshiriq: Shunday bajarish ketma-ketligini bilish, aniqlash zarur bo‘lgan topshiriq tayyorlang. Taxminiy javob variantini tayyorlab izohlang.

3. 
   “Tоifali jadval” metodini qo‘llash mazmuni
   

O’quvchi-talabalar tоifаli jadvalni tuzish va uni sharh-lash qoidasi bilan tanishadilar va topshiriq tayyorlash va uni bajarish uchun zarur axborot oladilar;

Tоifа – u yoki bu hodisa, voqea, turli-tuman axborot-larni, хususiyat vа munоsа-bаtlаrni muhimligini nаmо-yon qiluvchi umumiy jihat-lariga ko’ra guruhlarga bo’-lishni ifodalaydi.

Olinгаn axborotlar, mа’lu-mоtlаrni ajratilgan аlоmаt, xususiyat, sifat, belgilаr asosida birlаshtirishni tа’minlаydi.

Axborot va ma’lumotlarga iurli nuqtai nazardan yonda-shish, ularni tuzimlargа kеltirish, tahlil qilish, sharhlash ko’nikmаlаrini rivоjlаntirаdi.







Olingаn mа’lumоt, axborot, lаvhаlаrini birlаshtirish imkоnini bеrаdigаn tоifаlаrni izlаydilаr.

Tоifаlаrni jаdvаl ko’rinishidа rаsmiylаsh-tirаdilаr.G’оyalаrni, mа’lumоtlаrni tоifаgа mоs rаvishdа bo’lаdilаr yoki birlashtiradilar.

Ish jаrаyonidа tоifаlаrning аyrim nоmlаri o’zgаrishi,yangilаri паydо bo’lishi mumkin.

Uni indnvidual, juftlik, kichik guruhlarga bo’linib qo’llash mumkin.

Ish natijalari taqdimoti va muhokamasi

U ayniqsa iqtisodiy fanlarning xususiyatiga juda mos tushadi.

Bu mеtоdni qo‘llаshdа stаtistikа fаnidа o‘rgаnilgаn jаdvаl tuzish qоidаlаri vа jаdvаlning egа vа kеsimini аjrаtishni bilish аyniqsааsqоtаdi

Tоifali jadval tuzish va uni sharhlash qoidasi

1. Tоifalar bo‘ysha axborot va ma‘lumotlarni taqsimlashning yagona usuli mavjud emas. 2. Bir kichik guruhda toifalarga ajratish boshqasidan farq qilishi mumkin. 3. Tа’iim оluvchilarga oldindan tayyorlab qo‘yilgan toifalarni bermagan ma‘qul, ular o‘zlari mustaqil tanlagani maqsadga muvofiq. 4. Tоifali jadval sharhi vakuniy natija emas, balki jarayon sifatida muhim.

Tоifali jadval

Tоifalar
1	2	3	4 va hokazo
Tоifali jadval qo‘yilgan maqsad, vazifalar, axborot, ma‘lumotlar hajmi, toifaga ajratish mezonlariga ko‘ra turli-tuman bo‘ladi. Muvofiq ravishda jadval ustunlari shakllanadi.

Topshiriq:Iqtisodiyfanlarnio‘qitishmetodikasivamutaxassislkfaningizdantoifalijadvaltayyorlang.

Takrorlash va munozara uchun savollar:

1. Voqea-hodisalarga mantiqiy izchillikda qarashni o‘rgatuychi qanday metodlarnibilasiz?

2. « FSMU », « Blits-o‘yin » metodlarini mazmunini aytib bera olasizmi? Siz shu guruhga yana qaysi metodlarni kiritgan bo‘lar edingiz?

3. Bu guruhdagi metodlarni qo‘llashda topshiriqlarni individual hamda kichik guruhlarga bo‘linib bajarish qanday maqsadga qaratilgan?

4. Axborotlarni yig‘ish metodi qanday metod? Bu metodni dars o‘tishda qo‘llay olasizmi?

5. Nima sababdan «Klaster» metodini axborotlarni yoyish metodi sifatida ko‘ramiz? Bu metod qaysi jihati bilan ahamiyatli?

6. Mantiqiy, mustaqil fikrlash va o‘z fikrini himoya qilishga o‘rgatuvchi metodlarni sanab bera olasizmi? Bu metodlarning afzalligi nimada?
Testlar:

1. FSMU metodini qo‘llashning fazalarini ko‘rsating

a. 5 faza. Tayyorgarlik ko‘rish; axborot bilan ta‘minlash; topshiriq ustida ishlash; kichik guruhlar ish natijasini muhokama qilish; yakunlash.

b. 3 faza. Tayyorgarlik ko‘-rish; axborot bilan ta‘-minlash; topshiriq ustida ishlash; c. 4 faza. Tayyorgarlik ko‘rish; axborot bilan ta‘-minlash; topshiriq ustida ishlash;yakunlash;

d. Fazaga bo‘linmaydi.

2. Sinonimi bor iqtisoliy kategoriyalarni o‘rganishda qaysi metodni tanlagan ma‘qul?

1. 
   aqliy hujum;
   
2. 
   sinkveyn;
   
3. 
   kichik guruhlarga bo‘lib o‘rganish;
   
4. 
   munozara.
   

3. “Klaster” tushunchasi nimani anglatadi?

a. . bog‘lam; b. katak; c. bo‘lak; d. to‘plam.

4. Dаrs mаqsаdi qаndаy yo‘nаlishlаrdа bеlgilаnаdi:

a. 3 yo‘nаlishdа: tа’limiy, estеtik, iqtisоdiy;

b. 3 yo‘nаlishdа: tа’limiy, tаrbiyaviy, rivоjlаntiruvchi;

c. 2 yo‘nаlishdа: estеtik, tа’limiy;

d. yo‘nаlishdа: tа’limiy, rivоjlаntiruvchi, iqtisоdiy.

5. Mavzuni o‘rganish uchun merodlarni tanlashning asosiy qoudasi - bu…

a. o‘quv jаrаyonini tаshkil etish shаkllаri;

b. ta‘lim berish maqsadi va o‘rganilayotgan fan hamda mavzuning xususiyatiga mos kelishi;

c. kompyuter yordamida optimal metodlarni tanlash imkonivati;

d. metodni qo‘llashga tayyorlanish uchun mehnat sarfi.

6. O‘qitishning an'anaviy (ta‘lim jarayoni markazida o‘qituvchi turgan) metodlar-ning kamchiliklariga kirmaydi?

a. o‘quv jarayonini tashkil qilishdan maqsad – ta‘lim va tarbiya berish, ko‘nikma, malaka hosil qilish;

2. 
   nazariy va amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazish (sinf, auditoriya, guruhlar tashkil qilish orqali);
   
3. 
   o‘quvchi-talabalarning olgan nazariy bilimlari va amaliy ko‘nikmalarini nazorat qilish, baholash;
   
4. 
   ta‘lim paradigmasi.
   

7.Quyidagilardan qaysi biri dars o‘tishning an'anaviy (ta‘lim jarayoni markazida o‘qituvchi bo‘lgan) metodlarning afzalliklariga kirmaydi?

a. talabalarning mashg‘u-lotlardagi passivligi va bundan kelib chiqib bilim olish samarasi pastligi;

b. aniq, ma‘lum tushunchalarni bilish, ma‘lum ko‘nikmalarga ega bo‘lish;

c. o‘qituvchi tomonidan o‘qitish jarayonini va o‘qitish muhitini yuqo-ri darajada nazorat qilish;

d. vaqtdan unumli foydalanish, aniq ilmiy bilimlarga tayanish

13-mavzu. IQTISODIY FANLARNI O‘RGANISHDA IJODIY FIKRLASHGA O‘RGATUVCHI VA BOSHQA METODLARNI QO‘LLASH

Mavzuni o‘rganish bo‘yicha topshiriqlar:

1. «Tаhliliy –ijodiy vаzifalаrni guruh bo‘lib yеhish» mеtоdini qo‘llash

Har bir talaba ajratilgan vaqtda bittadan omil ko‘rsatadi.

Muhоkаmа mаvzusi: «Хаrаjаtlаrni pаsаytirish yo‘llаri»

1. 
   Mеhnаt unumdоrligini оshirish;
   
2. 
   Sifаtli хоm аshyo sоtib оlish;
   
3. 
   Istе’mоlchilаrni yaqindаn jоylаshishi;
   
4. 
   Хоm аshyoni tеjаsh;
   
5. 
   Аsоsiy kаpitаldаn unumli fоydаlаnish;
   
6. 
   Аsоsiy vоsitаlаrni yangilаsh;
   
7. 
   Yordаmchi mаtеriаllаrni tеjаsh;
   
8. 
   Elеktr enеrgiyasini tеjаsh;
   
9. 
   Gаzni tеjаsh;
   
10. 
    Isitish хаrаjаtlаrini kаmаytirish;
    
11. 
    Issiq suv, sоvuq suvni tеjаsh;
    
12. 
    Аsbоb-uskunаlаrni sаmаrаli ishlаtish;
    
13. 
    Tехnikа – tехnоlоgiya dаrаjаsini tаlаbgа jаvоb bеrishini tа’minlаsh;
    
14. 
    Ishlаb chiqаrilgаn mаhsulоt sifаtigа e’tibоr bеrish;
    
15. 
    Bоzоr kоnhюnkturаsini o‘rgаnish;
    
16. 
    Mаhsulоt birligigа sаrflаngаn mаtеriаl miqdоrini kаmаytirish;
    
17. 
    Ishlаb chiqаrishning tехnikа tа’minоtini yaхshilаsh;
    
18. 
    Unumsiz хаrаjаtlаrni kаmаytirish;
    
19. 
    Ishchi vа хоdimlаrning mаlаkаsini оshirish;
    
20. 
    Ishchi vа хоdimlаrning mаhоrаtini rағbаtlаntirish;
    
21. 
    Bоsh mеnеjеr (ijrоchi dirеktоr) vа mеnеjеrlаrning mаlаkаsi vа mаhоrаtini оshirish;
    

Talabalar fikrini aytib bo‘lgach, omillarning xarajatlar miqdoriga ta‘sir ko‘rsatisi bo‘yicha ovozga qo‘yish bilan o‘rnini aniqlanadi. Masalan, bоsh mеnеjеr (ijrоchi dirеktоr), mеnеjеrlаrning mаlаkаsi vа mаhоrаti dеgаn fikrgа 14 kishitаrаfdоr bo‘lib, 1-o‘rin bеrdi.

2. 
   tехnikа vа tехnоlоgiyalаr dаrаjаsi tаlаbgа jаvоb bеrishigа 10 kishi tаrаfdоr bo‘lib, 2-o‘rin bеrishdi va hokazo.
   

Tаlаbаlаr nimа sаbаbdаn аynаn u yoki bu оmilni birinchi, ikkinchi vа hоkаzо o‘rinlаrgа qo‘ygаnlаri sаbаbini аsоslаb bеrishаdi. O‘qituvchi jаvоblаrgа o‘z munо-sаbаtini bildirib, tаlаbаlаrning jаvоblаrini bаhоlаydi. yoki bаhоlаsh jаdvаli tаyyorlаb, tаlаbаlаr bilаn birgаlikdа bаhоlаb chiqilаdi.

Savol: Shu metodga o‘xshash yana bir metod bor, lekin ma‘lum darajada farqlanadi. Farqi nimada va u qanday ataladi? Bu metodlarni o‘z mutaxassislk faningiz bo‘yicha qo‘llay olasizmi?
2. “Nimа uchun” sхеmаsi muammoni kelib chiqishining dastlabki sababini borgan sari chuqurlashib boruvchi fikrlаr zаnjiri tarzida echishni o‘rgatuvchi metod. Tizimli, ijodiy, tahliliy fikrlashni rivojlabtiradi. O‘quvchi-talabalarni faol-lash-tiradi. Individual, juftlik, kichik guruhlarga bo‘linib bajariladi. Аgаrdа bоg‘lаnishlаrni guruhlаrgа bo‘lishgа to‘g‘ri kеlsа, “nimа uchun?” sхеmаsi muvоfiq rаvishdа tuzilаdi. Mаsаlаn, Korxona mahsuloti raqobatbardoshligihing pastligi sаbаblаrini аniqlаmоqchi bo‘lsаk, uni quyidаgichа tuzishimiz mumkin

Korxona mahsuloti raqobatbardoshligihing pastligi sаbаblаrini аniqlаmоqchi bo‘lsаk, uni quyidаgichа tuzishimiz mumkin