Ish yuritishni tashkil qilish. Arxeografiya va uning vazifalari



Download 0,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/26
Sana16.01.2022
Hajmi0,62 Mb.
#375680
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   26
Bog'liq
8-mavzu ma #039 ruza matni arxiv

Arxeografiya 

O„zbekiston  tarixining  dolzarb  masalalarini  yoritishda,  ilmiy  tadqiq  qilishda 

arxiv  hujjatlari  katta  ahamiyatga  ega.  Ta‟lim  jarayonida  arxiv  hujjatlarini  nashr 

qilish  ishini  tashkil  etishni  o„rgatish  zarurdir.  Ana  shundan  kelib  chiqib, 

“Arxeografiya” fanining ahamiyatini belgilash mumkin.  

Arxeografiya    (grekcha    arheos–  qadimgi    va    grafxo  -    yozaman,  

ta‟riflayman)    maxsus,    yordamchi    tarix    sohasi    bo„lib,    u    quyidagilarni  

o„rganadi:     

 

 

 



 

-  Yozma  manbalarning  umumiy   nashrini; 

- Nashr  uchun  manbalarni  tanlashning  prinsipi  va  uslubini,  shuningdek,  

ularni  nashrga  tayyorlashni; 

-  Nashr  bilan  shug„ullanuvchi  tashkilotlar  ishini; 

-  Arxiv    va    tarixiy    manba    (hujjat)larning      nashr    tarixi    va    tarixiy  

manbalarning,  matnlarning  mazmuni; 

- Tarixiy  manbalarni  nashr  etishni.  

Arxeografiya yozma manbalarni nashr etishning nazariy va amaliy sohalarini 

o„rganuvchi  fandir,  u  tarixiy  yodgorliklarni  yig„ib  nashr  etishning  uslublarini, 

manbalarni ilmiy tanqidiy nashr etishning qoidalarini ishlab chiqadi. 

Arxeografiyaning  vazifasi  qo„lyozma  manbalarni  qayti  ishlash  usullari  va 

nashrga tayyorlashdan iboratdir.  

Arxeografiya  fan  sifatida  XII–XVIII  asrlarda  vujudga  kelgan.  Dastlabki  

hujjatlarning   tanqidiy  nashri  XVI–XVIII  asrlarda nashr etilgan. 

Dastlabki  arxeograflarni  tayyorlovchi  institut  1821  yilda Fransiyada asos  

solingan  Parij  Xartiya  maktabi  hisoblanadi. 

Hujjatlarni  nashr  etishda  katta  o„rinni  tashqi  siyosat  va  tarixga  oid  hujjatlar 

tashkil  etgan.  Hozirda  nashriyot  texnologiyalari  va  uslublari  nihoyatda  xilma–xil,  

buning ustiga uni nashr etishdagi uslublar ham nihoyatda ko„p.  




 

Ba‟zan  maxsus  hujjatlar  to„liq  nashr  etilsa, ba‟zan  uning  ma‟lum  sohaga  



tegishli  qismlari  nashr  etiladi. 

XIX–XX asrlarda  nashrga  hujjatlarni  mavzusiga  qarab  tanlash  va  nashrga  

tayyorlashning    prinsiplari    ishlab    chiqila    boshlagan.  Shu    davrda    arxeografiya  

nafaqat  Yevropada,  balki  Shimoliy  Amerika  va  Xitoyda  ham  rivojlangan. 

Jumladan, shu davrda arab va fors manbalarini  nashr  etish  ommaviy (Germaniya  

va    Fransiyada)  tus  oldi.  Ko„plab  hujjatlar  Buloq  (Qoxira  yaqini)da,  Arab 

qo„lyozmalar  instituti  (Misr,  Qohira)da,  Hindistonda,  Eron,  Yaponiya,  Damashq 

(Suriya)da ko„plab arab va fors manbalari nashr etildi. 

Rossiyada  hujjatlarni  nashr  etishda  rus  tarix  jamiyati  katta  o„rin  tutgan.  XX 

asrda  esa  sobiq  SSSR  fanlar  akademiyasi  bu  ishni  davom  ettirgan.  XX  asr  oxiri 

XXI  asr  boshida  Rossiyada  eng  ko„zga  ko„ringan  arxeograflari  S.O.SHmidt  va 

A.D. Stepanskiylardir. 

XX  asrning  20-30  yillarida  O„zbekistonda  ko„plab  hujjatlar  nashr  etila 

boshlandi.  XX  asrning  2-yarmidan  esa  ko„plab  tarixiy  hujjatlar  nashr  etila 

boshlandi.  Bunda    M.Vays,    B.Bervin,    P.Raximov,    A.Alimov,    S.Dmitrieva,  

P.Kim    kabi    olimlarning    xizmatlari    katta.  Bu  davrda    O„zbekistonda    Amir  

Temur  davriga  oid  hujjatlar juda  ko„p  nashr  etilgan.  Biroq  bunda  hujjatlar  

to„liq emas,  bir  tomonlama  nashr  etilgan. 

Arxeografiya ilmiy fan sifatida, tarixiy fanlar talabiga ko„ra rivojlanishi XVIII 

asrga to„g„ri keladi. XVIII asrga kelib tarixchilar manbalardan ilmiy tadqiqotlarida 

foydalana  boshladilar  va  manbalarni  nashr  etish  zarur  degan  xulosaga  keldilar. 

V.N.Tatishev  (1686-1750)  “Rossiyaning  eng  qadimgi  tarixi”  asarida  bir  qator 

solnomalardan foydalandi. V.N.Tatishev tadqiq qilgan hujjatlarni ob‟ektiv ravishda 

tanqidiy  nashrlarning  amalga  oshirdi.  V.N.Tatishevning  bu  uslubi  bir  qator 

arxeograflarda namuna bo„ldi.    

XVIII  asrning  ikkinchi  yarmidan  boshlab  Rossiya  Fanlar  akademiyasi 

tomonidan  solnomalarni  nashr  etish  boshlandi.  Arxeografiyani  rivojlanishi  uchun 

Tashqi  ishlar  vazirligi  Moskva  bosh  arxivi    qoshida  “Davlat  mukofotlari  va 

bitimlar  haqidagi”  komissiya  (1811)  va  Moskva  universiteti  huzuridagi  “Rossiya 

tarixiy  va  qadimshunoslik”  Jamiyati  (1804),  Xalq  ta‟limi  vazirligiga  qarashli 

“Arxeografiya  komissiyasi”  (1834),  “Rus  tarixchilar  jamiyati”  (1866  yilda  asos 

solingan) lari katta rol o„ynadi. 

1922  yilda  A.S.Lappo-Danilevskiy  muharriligida  “iqtisod  kollegiyasi 

yorliqlar”  to„plamining  birinchi  tomi  chop  etildi  Unda  hujjatlarni  nashr  qilish 

qoidalari  beriladi.  Bu  qoidalar    1901  yilda    ishlab  chiqilgan  edi.  1930  yilning 

boshlarida  A.A.Sergeev  A.S.Lappo-Danilevskiyning  qoidalarni  tanqid  qiladi. 

A.A.Sergeev  bu  “hujjatlarni  sinfiylik  jihatidan  tadqiq  qilish  sharti”  yo„qligida 

ayblaydi.  XX  asrda  arxeograflar  1919  yilga  qadar  bo„lgan  ko„pgina  manbalarni 




10 

 

ilmiy  muomalaga  kiritadilar,  bular  yordamchi  tarix  fanlari  uchun  katta  ahamiyat 



kasb etadi. 

Arxeografiya  rivojlanishiga  XIX  asr  oxiri–XX  asr  boshlarida  P.M.Stroev,  

Ya.I.Berednikov,  N.V.Kalachovlar  katta  hissa  qo„shdilar.  Ammo  bu  davrda 

Rossiya  arxeograflari  faqatgina  mehnatkashlarning  sinfiy  kurashlari,  Rossiya 

iqtisodiy rivojlanishi, inqilobiy harakatlari haqidagi manbalarni nashr qildilar.  

Sovet arxeografiyasi sinfiy mafkuraga tayanib asosiy e‟tiborni mehnatkashlar 

tarixi  haqidagi  manbalar,  mamlakat  iqtisodiy  rivoji,  sinfiy  kurash,  partiya  tarixi 

hujjatlariga, sotsialistik qurilish haqidagi materiallarni nashr etishga qaratilgan edi. 

Bu  nashr  ishlari  bilan  partiya,  Fanlar  Akademiyasit  institutlari    va  Bosh  arxiv 

boshqarmasi shug„ullangan. Bu hujjatlar asosan tarixiy jurnallarda nashr qilingan. 

Arxeograf  mutaxassislarni  tayyorlash  Moskvada  joylashgan  tarix-arxiv  instituti 

tomonidan  amalga  oshirilgan.  1955  yilda  “Tarixiy  hujjatlarni  nashr  qilish 

qoidalari”,  1960  yilda  esa  “Sovet  davri  hujjatlarini  nashr  qilish  qoidalari”  qabul 

qilingan.  Bu  davrda  ko„p  tomli  “Imperializm  davridagi  xalqaro  munosabatlar”, 

“Rossiyada  krepostnoy  manufaktura”,  “Dekabristlar  qo„zg„oloni”,  “XIX  asrda 

ishchilar  harakati”,  “Rossiyada  1905-1907  yillardagi  revolyusiya”  kabi  hujjatlar 

to„plamlari nashr qilingan.  

Tarixiy  “Rus  haqiqati”  ,“Rus  solnomalari”  to„liq  to„plami  (25-30  tomlar)”, 

“Imperator Ulug„ Petr xatlari va qog„ozlari” (7-11 tomlar) va boshqalar. 

Sovet 


arxeografiyasi 

rivojida 

I.Andreev, 

S,N.Valk, 

B.D.Grekov, 

D.S.Lixachev,  Novoselskiy,  M.N.Tixomirov,  N.V.Maksakovlar  katta  hissa 

qo„shgan.   


Download 0,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   26




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish