Iqtisodiy bilim asoslari

13-chizma. Daromad o‘zgarishining byudjet chizig’iga ta’siri

Iqtisodiyot nazariyasida iste’molchi tanlovini o‘rganishda mazkur tanlov oqilona ravishda amalga oshiriladi va quyidagi shartlar ta’minlanadi, deb taxmin qilinadi:

1. 
   mavjud va cheklangan byudjetdan to‘liq foydalaniladi;
   
2. 
   ehtiyojlar maksimal darajada qondiriladi.
   

Optimal (maqbul) tanlov ham quyidagi shartlarni keltirib chiqaradi:

A S  D  F I3 I2 I1 0 B

14-chizma. Iste’molchining optimal tanlovi

Birinchidan, tanlov nuqtasining byudjet chizig’ida yotishi. Iste’molchi amalda barcha daromadini iste’molga sarflamay, ma’lum qismini kelgusidagi iste’molga qoldirsada, nazariy jihatdan biz uni barchasi sarflanadi, deb faraz qilamiz. Agar nuqta byudjet chizig’idan chapda yotsa – uning to‘liq sarflanmaganligini, o‘ngda yotsa – imkoniyat darajasidan chetda ekanligini tushunamiz.

Ikkinchidan, tanlangan iste’mol tovarlari to‘plami eng ma’qul ko‘rilgan kombinatsiyada bo‘lishi lozim.

Chizmadagi tasvirga ko‘ra, iste’molchining C nuqtani tanlashi oqilona emas, chunki D nuqta unga nisbatan ko‘proq ehtiyojni qondiradi; F nuqta eng ko‘p ehtiyojni qondirishi mumkin, biroq u byudjet imkoniyatidan tashqarida hisoblanadi. Demak, D nuqtada iste’molchi ehtiyojlarining qondirilishi maksimumlashadi, chunki bu nuqta ehtiyojlarning maksimal qondirilishini ta’minlovchi tovar va xizmatlar to‘plami eng ko‘p qoniqish beruvchi befarqlik egri chizig’ining byudjet chizig’i bilan kesishgan joyida yotadi.