Inson va tuproq” kitobi “Jayron” ekologik markazi

Qurama tog` tizmasi-(qurama qabilasi nomidan) Tyanshan tog` sistemasining g`arbidagi tog` tizmasi, Tojikiston bilan O`zbekiston Respublikalari chegarasida. Jan.g`arbda Tojikiston Respublikasidagi Bo`ston shahridan boshlanib, shimoli- sharqqa 170 km davom etadi va Kengsoz dovoni yaqinida Chatqol tizmasiga tutashadi. Farg`ona vodiysini shimoli-g`arbdan o`rab turadi. Tizmaning o`rtacha balandligi 2500– 3000 m. Eng baland joyi 3769 m (Bobolob cho`qqisi). Tizma Qamchiq dovonidan janubi-g`arb tomonga pasayib boradi. G`arbda — Oltintopgan va Qalqonota tizmalariga bo`linadi. Bu tizmalar oralig`ida Sardobsoy vodiysi joylashgan. Qurama tizmasi yon bag`irlaridan juda ko`p katta-kichik jilg`a va soylar, jumladan, shimoli-g`arbiy yon bag`ridan Ohangaron daryosining chap irmoqlari oqib tushadi.

Qurbaqa-dumsiz suvda va quruqlikda yashovchi hayvon. Uzunligi 2—25 sm keladi. Ko`pchilik qurbaqalarning tishlari qisman yoki butunlay reduksiyaga uchragan. Tanasi keng , oyoqlari baqalarga nisbatan kalta. Qurbaqaning 300 dan ortiq turi bor. Antarktidadan tashqari barcha qitʼalarda tarqalgan. Ular orasida tropik Afrikada tarqalgan tirik tug`uvchi qurbaqalar eng sodda tuzilgan. Ko`pchilik (200 ga yaqin) turlari asl qurbaqalar urug`iga kiradi. Asl qurbaqalarning ko`z qorachig`i vertikal joylashgan, orqa oyog`i barmoqlarida suzgich pardalar qoldig`i bor. O`zbekistonda faqat ko`k qurbaqalar (uzunligi 14 sm gacha) uchraydi. Aksariyat qurbaqalar — quruqlik hayvonlari, baqalarga nisbatan kuchsiz sakraydi va yomon suzadi, sekin qadamlab harakat qiladi. Oqshomlari faol hayot kechiradi. Turli xil hasharotlar va boshqa umurtqasizlar bilan oziqlanadi. Quruqlikda qishlaydi. qurbaqalar bog` va poliz ekinlariga ziyon keltiradigan hasharotlarni qirib foyda keltiradi.