5
8
O`q meridianda u=0, shu sababli undagi uzunlik o`zgarishi m-1=0, tasvir masshtabi esa
m = 0. 6
0
li zona chegarasidagi kesma uzunligi eng ko`p o`zgarishga ega, agar u ekva
330
2
tor kengligida bo`lsa, u
330
km va m -1=
26400
2
.
(4)
Tekislikdagi va shardagi tegishli nuqtalarning Gauss koordinatalari va sferik
to`g`ri burchakli koordinatalari orasida qo`yidagicha bog`liqlik mavjud. Proekstiyadagi
har bir nuqtaning Gauss absstissasi shardagi tegishli nuqtaning sferik to`g`ri burchakli
absstissasiga teng, ya`ni
x
Г
x
(5)
Gauss
ordinatasi esa
y
2
y
Г
y(1
6
R
2
)
(6)
Tengliklar shardagi to`g`ri burchakli sferik koordinatalar bo`yicha Gauss proekstiyasi
tekisligidagi tegishli nuqtaning koordinatasini hisoblash imkonini beradi. Chiziqlarni Gauss
proekstiyasiga redukstiyalash (o`tkazishda)da
У
2
У
2
S
Г
S(1
2
R
2
S S
2
R
2
S
S
(7)
formuladan foydalaniladi.
S
miqdor ellipsoiddan Gauss proekstiyasi tekisligiga o`tishda
masofani redukstiyalash uchun tuzatma deyiladi. Formuladan Gauss proekstiyasidan chiziq
uzunliklari yersirtidagi tegishli uzunliklaridan katta bo`lishi kelib chiqadi. Bu tuzatma
chiziqning o`rtacha ordinatasi uchun hisoblanadi. Agar chiziqlar o`q meridiandan har xil,
masalan, 100, 200 va 300 km uzoqlikda bo`lsa, u tegishlicha 1:8000; 1:2000 va 1:900 nisbiy
o`zgarishga ega bo`ladi.
Gauss proekstiyasida maydon o`zgarishi
У
2
У
2
P
Г
P(1
R
2
) (
P P
R
2
)
P
P
(8)
formulada hisoblanadi.Agar R=1000 ga, u=100km bo`lsa,
P
=0,25ga, u=200 km
bo`lganda esa
P
=0,98 ga.
5
9
Gauss proekstiyasida astronomik kuzatishlar orqali topilgan azimut- dan
direkstion burchakka o`tish uchun qo`yidagi formuladan foydalaniladi:
A
, (9)
bu yerda
(
L L
0
)sin
B
u
o`r
=
у
М
у
N
,
( 10)
0,0025(
х
N
х
M
)
у
ур
,
2
bunda A-haqiqiy azimut, -direkstion burchak,
(
L L
0
)sin
B
-
meridianlar yaqinlashishi, -proekstiyada joy chiziq uzunligi tasvirini egriligi uchun
yo`nalishga tuzatma.Topografik s`yomkalarni bajarishda
kichikligi sababli uni e`tiborga olmaydi va
А
formuladan foydalaniladi. Shu
sababli kichik joylarning planini tuzishda to`g`ri burchakli koordinatalar sistemasi
qo`llaniladi. Bu sistemada absstissa o`qi sifatida meridian yo`nalishi qabul qilinadi,
choraklar soat mili yo`li yo`nalishida hisoblanadi. M nuqtaning o`rni koordinatalar
sistemasida absstissa Mm=x va ordinata Mm
1
=u bilan aniqlanadi (38–rasm).
38-rasm. Yassi koordinatalar: a) to`g`ri burchakli; 6) qutbli
Qutb koordinatalar sistemasida joydagi M nuqtaning o`rni radius vektor r
1
va
1
burchak bilan aniqlanadi.
1
burchak ihtiyoriy
tanlangan
OX qutb o`qidan soat mili harakati yo`nalishida o`lchanadi, O nuqta qutb deyiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: