―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
343 
www.academiascience.uz
календаридан фойдаланганлар, бинобарин, етти кунлик вақт хисобини хам 
билганлар, деган хулосага келиш мумкин. 
Ойнинг хар етти кунда муайян кўринишга ўтиши шубхасиз қадимги одам 
эътиборини тортган . Бу вақт бирлиги саноқ тизими тараққий этмаган ибтидоий 
жамиятда туғилиши, жанг муддати, овга чиқиш, бирор мавсумий маросимларни 
ўтказиш вақтини аниқ белгилашда аждодларимизга жуда қўл келган. 
Хатто хозирги кунларимизда хам марказий Бразилия ўрмонларида яшовчи 
хинду қабилалари ―хафта‖ тушунчасини билмаган холда вақт хисобини 
юритишда ―ой‖ сўзи етти кунлик вақт маъносини билдирган. 
Хулоса қилиб айтганда, етти кунлик вақт хисобининг пайдо бўлиши тош 
асри одамларининг қадимий тафаккурини акс эттиради Ахеологик 
манзилгохлардан топилган ашѐвий топилмалар орасида 7 ѐки 14 та чизиқ 
чизилган шунча нуқта тушунилган идиш маъбуда хайкалчаси иш қуроллари 
жуда кўп учрайди. Кўриниб туриптики ибтидоий одам вақт хисобини 
юритишда хар бир кунни алохида чизиқ ѐки нуқта билан белгилайди. Ёдингида 
бўлса, машхур ѐзувчи Д.Диогеннинг севимли қахрамони Робинзон Крузо 
кимсасиз оролда вақт хисобини йўқотиб қўймаслик учун денгиз бўйига битта 
улкан ѐғоч ўрнатиб , хар куни эрталаб ўша ѐғочга битта чизиқ чизиб қўйишга 
одатланади шунга кўра археологик ѐдгорликлардаги етти чизиқ ѐки етти нуқта 
бу хафта ифодасидир. 
Биз хозир фойдаланаѐтган хафта хисоби қадим аждодларимизнинг етти 
кунлик 
вақт 
бирлиги 
тўғрисидаги 
ибтидоий 
қарашлари 
асосида 
шаклланганлигига шубха йўқ. 
Қадимги Шумер ва Рим мунажжимлари хафта хисобининг пайдо 
булишини янада бошқача талқин этишган. Улар етти кунлик вақт хиссоби 
осмонда доим ўз ўрнини ўзгартириб турувчи етти саѐра номи билан боғлиқ деб 
хиссоблайдилар, Месопатамияда яшаган халдейлар осмондаги беш сайѐрани 
тангрилар номи билан боғлаб сиғинганлар. Қадимги Римликлар эса 
сайѐраларни ўз худолари – меркурий, венера,марс,сатурн,юпитер номи билан 
аташган. Халдейлар хар бир сайѐранинг ўз ―куни‖ бўлади деб ўйлаганлар. Беш 
кунлик вақт хисоби хам узоқ муддат амалда бўлган. Кейинчалик қуѐш ва ойни 
хам қўшиб, сайѐралар сонини етитага етказишган шу тариқа биз амалда 
қўллаѐтган хафта хисоби яратилган. 
Марказий осиѐда яшаган сак ва масагетлар қабилалари хам осмон 
жисмлари билан қадимдан таниш бўлишган. Туркий халқлар етти сайѐрани 
алохида номлар билан атаб хатто муқаддаслаштиришган. Буни 13 аср 
ѐдгорлиги ―Солнома‖ талқинларидан хам билиб олиш мумкин муалифи 
номаълум қўлѐзмада хар бир сайѐра хафтанинг маълум кунига таълуқли деб 

---