―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
126 
www.academiascience.uz
–Marshurutli postlar viloyat, tuman, engil sanoat korxonasi yonida kutilganda 
ifloslanish ko‗paysa ish olib boradi. 
–Harakatdagi postlar saonati rivojlangan shaharlarda tutun va gazlardan 
namuna olib holatni kuzatib turadi. 
Har qanday post asbob – uskunalari ochiq joyda tog‗li qattiq joyga o‗rnatiladi, 
hamma tarafdan shamol tegib turishi lozim. 
Sanoat, qurilish, katta yo‗llar yaqinida 0.5 – 2 ni yon atrofda, 2 – 3 km 
balandlikda havo eng ifloslangan joy hisoblanadi. 
Statsionar postlarda doimiy kuzatish 4 dastur asosida: to‗liq, yarim to‗liq, 
qisqartirilgan, sutkali. 
a) To‗liq dastur – havoni bir kecha kunduz davomida qanday tashlamalar bilan 
ifloslanayotganligini bilishi mumkin. O‗rnatilgan avtomatik soat 1, 7, 13, 19 yoki 7 
soatda bir marta namuna olinadi. 
b) YArim to‗liq dastur - namunalar soat 7, 13, 18 da olinadi. 
v) Qisqaritirilgan dastur – 2 marta (soat 7 va 13) namuna olinadi. 
g) bir sutkada bir marta namuna olish ijobiy natija bermoqda. 
Olingan ma‘lumotlar ko‗rsatishicha 1999 yilda havoga 2296900 tonna chiqindi 
chiqarilgan, 2004 yilda esa 1957400 tonnacha tushgan. 
SO
2
kosidi, uglevodlar 15.2, oltingugurt oksidi 16%, azot oksidi 8.5, qattiq 
moddalar 6.67 tashkil topgan. 
Havoni ifloslantiruvchi ob‘ektlar Toshkent shahri 42.7%, Qashqadaryo 14.6%, 
Buxoro 10.9, Navoiy 8,1, Farg‗ona 6.8% larni tashkil etdi. 
Atmosfera monitoringini tashkil qilishda ―Ekotransnazorat‖ (1999.20.X tashkil 
bo‗lgan, qaror 469) ekologik postlari tashkil etildi, ya‘ni Toshkent, Nukus viloyat 
markazlarida post – nazoratlar tashkil etildi. Bunday postlar ―...‖ bojxonasi, Alat, 
Xayraton, Uzun, Bekabod, Qo‗qon, Farg‗ona, Xalqabod, G‗ishtko‗prik nomlarda 
ishlab turibdi. SHuningdek, 12 ta viloyat tekshirishda shahar markazlariga kirishda 7 
ta postlar tuzilgan. 
Hozirda aholi yashaydigan punktlar yaqinida sanoat korxonalari ko‗p bo‗lgan 
joylarda har 5 – 10 km da bitta post qo‗yiladi, postda laboratoriya bo‗lishi, bu joy 
ishlatilishi kerak, zarur jihozlar bilan tashkillanishi meteorologik kuzatishlar 
jarayonining tezligi va yo‗qolishi, harorat, namlikni, namlikni o‗lchash imkoni 
bo‗lishi kerak. Hozirgi kunda oddiy jihozlangan laboratoriyada namunalar 9 tagacha, 
zamonaviy jihozlar bo‗lsa 38 tagacha namuna olish mumkin. Havodagi gazlar TKP – 
1, GMK – 3 nomli uskunlara orqali aniqlanishi lozim. 
Yo‗l marshurutidagi harakatdagi postlarda ―Atmosfera – II‖ laboratoriyasi 
havoning ifloslanishini kuzatadi. Bu apparatlar avtofurgon yoki UAZ – 452A 
avtomobillariga o‗rnatiladi. Bu labortaoriyada havo harakati 10 – 35
0
S, nisbiy namlik 

---