Ijtimoiy-iqtisodiyot



Download 0,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/33
Sana23.06.2021
Hajmi0,89 Mb.
#99466
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   33
Bog'liq
Kurs ishi Ergashova Maftuna

    Bu sahifa navigatsiya:
  • Manba
3.2.1-jadval 

 

2013 



2014 

Farq (+,-)  o’sish % 

da 

Mahsulot sotishdan sof tushum 



48189,0 

66300,0 


+ 18111 

37,5 


Sotilgan mahsulotlarning tannarxi 

39515,0 


54366,0 

+ 14851 


37,3 

Mahsulot sotishning yalpi foydasi 

8674,0 

11934,0 


3260 

37,5 


Hisobot davrining sof foydasi 

299,5 


439,5 

140 


46,7 

Manba: “Xumora-sarka” fermer xo’jaligining yillik hisoboti. 

 

Fermer  xo’jaligi  mahsulot  ishlab  chiqarish  uchun  2013-yilda  39515  ming 



so’m  xarajat  sarflagan  bo’lsa,  2014-yilga  kelib  54366  ming  so’mni  tashkil 

etmoqda. Mahsulot sotishdan tushgan sof tushum 8674 ming so’mdan 11934 ming 

so’mga o’sishga erishildi. 

Maxsulot tannarxi bir turdagi mahsulot ishlab chiqari'sh xarajatlarini shu mahsulot 

miqdoriga bo’lish orqali topiladi: 

 

Bu yerda: MT — mahsulot tannarxi, so’m/tsentner, so’m/ 



dona va h.k. 

IX — mahsulot ishlab chiqarish xarajatlari, so’m 

MM — mahsulot miqdori, tsentner, dona va h.k. 

Qishloq  xo’jaligida  yetishtirilgan  mahsulotlar  tannarini  hisoblash  bilan 

birga,  avtotransport,  traktorlar  va  ishchi  hayvonlar  tomonidan  bajarilgan  ishlar 

tannarxi  ham  hisoblanadi.  Bunda  avtotransport  bajargan  ish  tonna-kilometrda, 

haydov  traktorlari  bajargan  ish  shartli  etalon-gektarda,  otlarni  ot-kunida  hisobga 

olinadi.  Shuningdek,  bir  gektar  yerdagi  bir  mahsulot  turini  ishlab  chiqarish 

tannarxi, bir bosh chorva molini parvarishlash tannarxi ham hisoblanishi mumkin. 

Xo’jalikda  rejadagi  (ishlab  chiqarish-biznes  rejada  belgilangan)  va  haqiqiy 

(hisobot  bo’yicha  haqiqatda  erishilgan  tannarx  hisoblab  borilishi  mumkin.  Bu 

rejalashtirilgan  ishlab  chiqarish  xarajatlarini  haqiqatda  erishilgan  daraja  bilan 

solishtirish,  ortiqcha  moddiy  va  mehnat  resurslari  sarflariga  yo’l  qo’yilgani  yoki 



80 

 

tejamga  erishilganini  aniqlash  va  kelgusida  tegishli  xulosalar  chiqarishga  imkon 



beradi. 

Boshqa  sohalardan  farqliroq  qishloq  xo’jaligidagi  maxsulot  tannarxini 

aniqlashda  hisoblash  ob’yektlarini  bilish  muhimdir.  Qishloq  xo’jaligida  bir  qator 

ekinlar  va  chorva  mollaridan  asosiy  mahsulot  bilan  birga  qo’shimcha  va  tutash 

mahsulotlar olinadi. Shundan kelib chiqib tannarx ob’yektlari belgilanadi. 

O’simlikchilikda:  

• g’alla ekinlarida – don, don chiqitlari va somon; 

• paxtada – paxta xom ashyosi; 

•  sabzavot,  poliz  va  kartoshkada  –  tegishli  sabzavot,  poliz  va  kartoshka 

mahsuloti; 

• mevali daraxtlarda – mevalar; 

• ozuqa ekinlarida – ko’k massa, pichan, senaj, silos, ildizmevalar. 

Chorvachilikga ixtisoslashgan fermer xo’jaliklarida. 

•  chorva  mollarida  –  xar  bir  chorva  moli  turi  va  guruhi  (asosiy  poda, 

o’suvdagi  yosh  va  boquvdagi  katta  yoshli  mollar)  bo’yicha  olinadigan  sut,  nasl, 

tirik vazn o’sishi, jun, tirik vazn; 

• parrandachilikda – tuxum, tirik vazn o’sishi, tirik vazn; 

• pillachilikda. — pilla mahsuloti.  

Ularga 

qilingan 

xarajatlarni 

alohida 


hisobga 

olish 


mumkin 

bo’lmaganligidan,  umumiy  ishdab  chiqarish  xarajatlarini  xarajatlarni  hisoblash 

ob’yektlari  bo’yicha  to’g’ri  taqsimlash  muhimdir.  Ishlab  chiqarish  xarajatlarini 

tannarx ob’yektlari bo’yicha taqsimlash tartibi buxgalteriya hisobi kursida batafsil 

yoritilgan. 

Mahsulot tannarxini hisoblashda faqat shu mahsulotni ishlab chiqarish bilan 

bog’liq  xarajatlar  hisobga  olinadi.  Mahsulotni  sotish  va  ishlab  chiqarishni 

boshqarish  bilan  bog’liq  umumxo’jalik  xarajatlari  mahsulot  tannarxiga  kiritilmay 

davr xarajatlari hisobiga kiritiladi. 

Mahsulot  tannarxiga  kiritiladigan  ishlab  chiqarish  xarajatlari  xarajat 

elementlari  va  moddalari  bo’yicha  guruhlarga  ajratiladi.  Masalan,  buxgalteriya 



81 

 

hisobida  mahsulot  ishlab  chiqarish  tannarxini  hosil  qiluvchi  xarajatlarning 



iqtisodiy  mazmuni  va  umumiylik  xususiyatlariga  ko’ra  quyidagi  elementlar 

bo’yicha ajratiladi: 

• ishlab chiqarishning moddiy xarajatlari; 

• ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo’lgan mehnatga haq to’lash xarajatlari; 

• ishlab chiqarishga tegishli bo’lgan ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar; 

• asosiy fondlar amortizasiyasi; 

• ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lgan boshqa xarajatlar 

Iqtisodiy  hisob-kitoblarda  mahsulot  tannarxini  rejalashtirish  va  hisoblashda 

xarajatlarni  kalkulyatsiya  moddalari  bo’yicha  guruhlash  qabul  qilingan  (17-

chizma).  Bu  usulda  xarajat  turlari  ko’proq  tabaqalashtirilgan  bo’lib,  ulardan  har 

birining tannarxni shakllantirishga ta’sirini aniqroq ko’rish mumkin. 

«Mexnatga haq to’lash to’lash va u bilan bog’liq ijtimoiy ajratmalar» moddasida: 

-  ishlab  chiqarishda  xo’jalik  a’zolari  va  yollanma  ishchilar  mehnatiga  haq 

to’lash  va  ish  haqidan  ijtimoiy  ajratmalar  qilish  xarajatlari  (ish  haqiga  har  xil 

ustamalar,  tungi  smenada  va  dam  olish  kunlari  ortiqcha  ishlagani  uchun 

qo’shimchalar  naturada  to’langan  mahsulotlar  qiymati  va  boshqalarni  ham 

qo’shib); 

-  amaldagi  qonunchilik  bo’yicha  navbatdagi  yoki  qo’shimcha  (oldin 

foydalanilmagan) mehnat ta’tili uchun haq to’lash; 

-  majburiy  ta’tilda  bo’lgan  xodimlarga  ishlamagan  vaqt  uchun  ish  haqini 

qisman saqlagan holda haq to’lash; 

-  davlat  vazifalarini  bajarganlik  uchun  (xarbiy  yig’inlar,  favqulodda 

vaziyatlar bo’yicha yig’inlar va boshqalar) haq to’lash; 

-  o’smirlarning  imtiyozli  soatlari,  onalarning  bolani  ovqqatlantirish 

vaqtidagi  tanaffuslari,  tibbiy  ko’rikdan  o’tish  davri  uchun  haq  to’lash  xarajatlari 

kiradi. 


Quyidagi  3.2.1-chizma  xarajatlarning  moddalar  bo’yicha  guruhlanishi  aks 

ettirilgan. 

 



82 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 


Download 0,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   33




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish