«ijtimoiy-iqtisodiy» fakultet

57



XULOSA


Korxonalar faoliyatida aylanma resurslar muhim ahamiyatga ega, bularsiz hech bir korxona faoliyat ko ’ rsata olmaydi. Ularning mavjud bo ’ li shi har bir ishlab chiqarish jarayoni uchun majburiy element hisoblanadi. Bugun bozor iqtisodiyoti sari izchil borayotgan mamlakatimizda korxonalar moliyaviy barqarorligi uchun ham aylanma resurslarning o ’ rni nihoyatda muhim. Aylanma resurslarni moliyalashtirish jarayonlarini takomillashtirib borish korxonalar moliyaviy barqarorligini ta mi la bilan birga mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotiga ham ijobiy ta ’ sir ko ’ rs atadi.

Korxonaning moliyaviy ahvoli ko ’p jihatdan aylanma mablag’ lardan foydalanish darajasi va tuzilmasiga bog ’ liq bo ’ ladi. Mazkur daraja mahsulotning material sig ’imi, elektr sig ’ imi, energiya s ig ’imi, moddiy resurs xarajatlari va undan foydalanish koeffitsienti kabi ko ’ rs atki chlarni tavsiflaydi. Aylanma mablag ’ lardan foydalanish ko ’ rs atki c Mari quyidagilardir: aylanish koefitsienti, bir marta aylanish davomiyligi va yuklanish koefitsienti.

Kurs ishining oldiga qo ’ yilgan maqsadidan kelib chiqib korxona aylanma mablag’ larini moliyalashtirish manbalarining o ’ ziga xos xususiyatlari bo ’ yicha quyidagi xulosalar qilindi va muayyan tavsiyalar berildi:

1. 
   Korxonalar ishlab chiqarish faoliyatini tashkil etishda mehnat qurollari (asosiy fondlar) va ishchi kuchidan tashqari, aylanma resurslarga ham ega b o ’ li shi zarur;
   
2. 
   Ayla ma ma lag la i la iqa i a u i g uzlu izligi i ta mi la i g m iy a i i la a i;
   
3. 
   Korxonaning o ’ z aylanma mablag ’ larini tashkil qili sh manbalari quyidagilardan iborat:
   

1. 
   Dastlab ko rxonaning tashkil b o ’ li sh vaqtida shakllangan mablag ’ lari (davlat korxonasi bo ’ lsa byudj et manbalari, qo ’ shimcha korxona bo ’ lsa - inve stit s iya mab lag ’ lari, xus us iy ko rxo na b o ’ l s a - tadbirkorning shaxsiy
   

mablag ’ lari) hi so biga b o ’ lib, ular o ’ z aks ini korxonaning ustav fondi da to padi.

58

2. 
   X o ’j alik yuriti sh j arayo ni da:
   

1. 
   korxonaning olgan foydasi hisobiga;
   
2. 
   aga x a i g lga f y a i eta li lma a, u l a a e iti hisobiga;
   
3. 
   aylanma mablag ’ larni tas hkil qili s hning o ’ ziga xo s manbalari dan biri barqaror passivlardir;
   

4. 
   Korxonaning qarz mablag ’ lari e sa aso san bank qarzi hisobiga yoki har xil kreditor qarzlar hisobiga tashkil topadi, ular asosan mavsumiy xususiyatga ega. Kreditor qarzlariga quyidagilarni kiritish mumkin:
   

• 
  mo l etkazib beruvc hilar va pudratc hilar b o ’ yi c ha qarzlar;
  
• 
  byudj et b o ’ yi c ha qarzlar;
  
• 
  sho ’ ’ b a korxo nalarga qarzlar;
  
• 
  uyushma korxonalariga qarzlar;
  
• 
  byudj etdan tashqari to ’ l ovlar bo ’ yi cha qarzlar;
  
• 
  boshqa kreditor qarzlar.
  

5. 
   Balan s ma ’ lumo tlariga qarab, ko rxo naning aylanma mablag ’ lari qanday manbalar hisobiga tashkil etilganligi o ’ rganiladi. Buni o ’ rganishning zarurligi shundaki, korxonalarning moliyaviy barqarorligi kredit olishga layoqatliligini a iqla a zli a qa z ma lag la i ma ala i ila qay a a a a (qa ay
   

1. 
   at a) ta mi la ga li at i i mu im a amiyatga ega;
   

6. 
   Aylanma re surs larning birlamc hi s hakllani shi ko rx o na ta ’ si s etilgan vaktda, ya ’ ni ustav fondi tashkil etilganda sodir b o ’ ladi. Uning manbalari: aktsionerlik kapitali, pay badallari, tarmokdagi aylanma resurslar, uzok muddatli kreditlar, byudj et mablag ’ lari hi s oblanadi. Ustav fondi mikdorini i shlab chikari sh j arayo niga inve stit s iyalangan pul mablag ’ lari (as o s iy va aylanma) mikdori ( o ’ lchovi) ko ’ rsatadi.
   
7. 
   Harakatda bo ’ lgan korxonaning aylanma resurslarining asosiy manbai sifatida sotilgan maxsul ot (ko ’ rs atilgan xizmat) ning narxi qatnashadi va tushumni taqsimlash jarayonida uning turli qismlari pul daromadlari va jamg ’armalari