If. •f с ж ж Салимов КимёВий технодогиянинг асосий караёнАари Во урилмоАпри I зл' Пз

\
л
11.24- раем.
Х а л к а с и м о н а р и к -
ч а л и т р у б а .
Г аз -су юкл и к учун м у л ж а л л а н г а н иссиклик а л ма ш г и ч д а
с уюк ли к томонидаги иссиклик бериш коэффициенти ( а с) 
5
к В т / ( м
2
- К) гача етиши мумкин. Газ томонида эса (
а г)
0,1
к В т / ( м 2- К) дан ортмайди. Бу нд а й иссиклик а л м а ш г и ч л а р д а текис 
т р у б а л а р д а н фой да ла н иш к у р и лм а н ин г массаси ва улчамини 
купайишига олиб келади. Шу с а б а бд а н са ма р ад о рл иг и кам булган 
и ссиклик ташувчи аг ент ла р ( г а з ла р , ковушоклиги к а тт а булган 
с у ю к л и к л а р ) томонидаги т р у б а л а р н и н г юзаси к и р р а л и килиб 
т а й ё р л а н а д и ( 1 1 . 2 5 - раем).
Труб ал арн и киррали килиб т а й ёрл а нган д а куйидаги тенгликка 
а х а м и я т берилиши керак:
а г^ г = а
(• 
1
.
2
)
бу ерд а 
а г
ва а с— газ ва суюк лик томонидаги иссиклик бериш 
коэффициенти; /% ва 
Р
с— газ ва суюк лик томонидаги иссиклик 
а л м а ш и н и ш юзаси.
Т а д к и к о т л а р д а н ма ъл у мки , т р у б ал а р н и н г юзаси ки ррал и
килинганда иссиклик а л ма ши ни ш юзасининг купайишидан та шк а -
ри, к и р р а л а р окимнинг гирдобсимон холатг а ке лишиг а ёрдам 
берг ан л иг и са ба бл и иссиклик бериш коэффициенти хам ортади. 
Шуни хам хисобга олиш керакки, бунда иссиклик ташувчи агентни 
х а й д а ш учун булган с а р ф купаяди.
Та ш к и юзаси к и р р а л и ки л иб т а й ё р л а н г а н т р у б а л а р бир неча 
тург а булинади: 1) б уй л ам а к и рр а л и (11.25- раем, 
а);
2) кесилган
301

---

•ли
777
Ы
| . и—
г т т т
11.25-раем.
Кирра ли т рубала р:
а )
— б у й л а м а
к и р р а л и ;
б )
— ке с ил г ан
к и р р а л и ;
в )
— к у н д а л а н г
к и р р а л и ;
г) —
с п и р а л с и м о н к и р р а л и .
к ир ра л и ( 1 1 . 2 5 - раем, б); 3) кун да л ан г к и р р а л и ( 1 1 . 2 5 - раем, в);
4) спиралсимон к и р р а л и ( 1 1 . 2 5 - раем, 
г).
К и р р а л а р н ин г с а ма р а д о р л и г и иссиклик бериш коэффициенти 
орка ли бел гил а на ди. К ирр а ли т р у б а л а р и шл ат ил га н да
а
нинг 
к,иймати ки рр а н ин г б ал ан дл и ги , ша кл и ва ма те р и а л иг а боглик, 
булади. Агар иссиклик бериш коэффициентининг киймати юкори 
булиши ш а р т бул м а с а , пула тдан т а й ё р л а н г а н к и р р а л а р д а н
фойда ланиш етарли, мабодо иссиклик бериш коэффициенти катта 
к,ийматларга э ришил и ши за р ур б улг анд а мисли ёки алюминийли 
к и р ра л а р н и и шл а т и ш м а к с а дг а мувофик булади.
Трубанинг ичидаги термик к,аршилик к а тта б у л г ан д а чегара 
к а т л а м н ц е м ир а ди га н ёки гирдобсимон х ол атг а ке лти рад и ган
т у р б у л из а т о р ла р да н фо йд а ла н ил ад и . Т у р б у л из а т о р л а р сифатида 
турли к у ш и м ч а л а р (с п и р а л ла р , д и а ф р а г м а л а р , д и с к л а р ) ва 
н а с а д к а л а р ( х а л к а л а р , ш а р л а р ) и шл а т ил а д и; б у ла р д а н фой да л а-
нилганда труб ан ин г г идр а вл и к к а рши ли г и купаяди.
11.26- 
р ае мд а окимни гирдобсимон холатг а келтиришга ёрдам 
берадиган кушимчали ( д и а фра г ма л и, дискли, егшралли) т р у б а л а р
курсатилган. Ма с ал ан , труба ичига д и а ф р а г м а урнатил га нд а оким 
1^е=140 бу л г ан д а турбулент холатг а утади (к уши мча си б улм аг ан
тру ба д а эса бу х о л ат К е = 2 3 0 0 б у л г ан д а юз беради). Д ем а к,
302

---

д и а ф р а г м а л и тру ба д а и с с и м и к ал- 
ма шиниш тахминан 4 м а р от аб а тез 
боради.
Юк орид а айтиб утилган усуллар- 
дан т а ш к а р и, и с с и м и к ал ма ши ни ш-
ни тезлаштиришниыг бошка к,атор 
усул л ари хам т ак л и ф этилган, жум- 
л а д а н , труб ан ин г ички юзасини кир- 
рали килиб т ай ё рл а ш, ай л ан у в ча н
т у р б у л и з а т о р л а р д а н
фойда ланиш,
иссик.лик а лм а ши ни ш юзасини теб- 
ран ти р иш ва хоказо.
11.12- §. И С Т И К . Б О Л Л И ИССИК. Л 
И
К 
А Л М А Ш Г И Ч
И с с и м и к ал ма ши ни ш к ур ил ма -
а )
.-;и а ф р а г м ,.,.1 и ; , , , , и с кл и ; 
в)
л ар ин ин г янги кон струк ци ял а ри са-
ноатда ишлатилаётга н ухшаш к у р и л м а л а р г а кура юкори и с с и м и к
утка з иш коэффициентига эга булиши, коррозияга бардошли,
металл ни кам ушл аш и ва и с с и м и к ташувчи аг ентларни курилма 
орк,али у т а а з и ш уЧуН кам энергия с а р ф л а ш и керак. Исти- 
к,болли и с с и м и к а лма шг ичл а рн и яра тиш ус улларидан биттаси иш 
мухити чегара к а тла ми ни емириб т аш ла й д и г а н ю з а л а р д ан
фо й да ла и иш д а н иборатдир. Бу борад а олимлар томонидан т ак ли ф 
этилган нластинали-спиралсимон и с с и м и к а л ма шг ичл а р дик,к,атга 
с а зовордир. Ушбу к у р и л м а л а р д а и с с и М и к а л ма ш и н и ш юза 
с ифа т и д а кат-к,ат бурма ш а к л и д а т а й ёр ла нг ан спиралсимон 
л ис т л а р б а ж а р а д и . Юзаси б урма х о лати д а булган к а н а л л а р
б у й л аб иш мухити х а р а к а т к и л га н ид а ч ег ара зонада иккиламчи 
о к им л ар ва м а р к а з д ан к,очма кучлар пайдо булади. Н а т и ж а д а
иссиклик та шу в ч ил а рни и г чегара к а т ла м и емирилиб кетади ва 
и с с и м и к а л м а ши ни ш ж а р а ё н и с а м а р а л и боради.
Пл ас т и н ал и- с пи ра л си мо н к у р и л м а д а ( 1 1 . 2 7 - р ае м) и с с и м и к
а л ма ш и н и ш юза сифат ид а спиралсимон к,илиб эгилган, к.ат-к,ат 
б урмал и л ис т л а р
(5)
дан фо й да ла н ил ад и. Л ис т л ар н ин г оралиги 
и с с и м и к ташув ч и. аг ен т л ар учун к а н а л л а р булиб, икки томондан 
к о п к о м а р