I bob. Oilaviy tarbiya uslubi bolaning o’ziga bo’lgan munosabatini shakllantirishning nazariy tahlili

Oiladagi ta’lim-tarbiya uslubi va o'ziga bo'lgan munosabatni bog’liqlik xususiyatlari
Shaxslararo munosabatlar bolalarning kognitiv sohasiga ta’sir etishini tadqiq etish maqsadida “Shaxsiy fikrlash uslublari" testi olindi hamda “Ota-onalar uchun so'rovnoma” metodikasi olindi va bu ikki metodika natijalari solishtirilib tahlil qilib chiqildi. Tahlil natijalarida esa Oiladagi shaxslararo munosabatlar aynan ota – onalarning farzandlari bilan bo’ladigan munosabatlari ularning kognitiv sohasiga ta’sir qilishini o’rganildi. Biztadqiq qilgan kognitiv sohadagi fikrlash uslubi bo’ldi va sinaluvchilarda5 ta fikrlash uslubianiqlandi. Fikrlash uslubi esa oiladagi shaxslararo munosabatlarning 5 ta shkalasi foizlarida solishtirib chiqildi. Hamda oiladagi munosabatlarning shkalalardagi ballik tizimida ya’ni yuqori yoki past Juda qattiqo’llik bilan bolani bosim ostida, nazoratda ushlamslik bolaning fikrlarini erkin bayon qilishga o’rgatadi. Maktab va u qatnashayotgan to’garaklar bilan hamkorlikda ishlash uning shaxsiy va aqliy xususiyatlarni o’stiradi. Oilada har bir oila a’zolariga hurmat bilan munosabatda bolishni o’rgatish uni birdamlik kayfiyatiga ta’sir qiladi.
“Ota-onalar uchun so'rovnoma” (A.Ya. Varga, V.V. Stolin) metodik tavsifi.
Mavzuimiz bo’yicha bolaning emotsional holatiga oiladagi shaxslararo munosabatlar ham ta’sir etishi mumkinligi haqida faraz qo’ygan edik. Shu sababli biz oladagi shaxslararo munosabatlarni aynan ota – ona va farzand o’rtasidagi munosabatlarni o’rganish uchun ushbu so’rovnomadan foydaandik. So’rovnoma tavsifi quyidagicha. Ota-onalarning munosabati bo'yicha test anketasi bu psixologik yordam so'ragan shaxslarda ota-onalarning munosabatlarini aniqlashga qaratilgan psixodiagnostik vosita bolalarni tarbiyalash va ular bilan muloqot qilish to'g'risida. Ota-onalar turli xil tizim sifatida bolaga nisbatan his-tuyg'ular, u bilan muloqot qilishda qo'llaniladigan xulq-atvor stereotiplari, idrok va xarakterni anglash kabi xususiyatlarini nomoyon etadi. Hamda bu bolaning bolaning shaxsiyati, uning harakatlarida nomoyon bo’ladi. So’rovnoma 61 ta savoldan iborat bo’lib, ota – onalar savollarni o’qib o’zlariga mos yoki mos kelmasligiga qarab turib, “ ha ” yoki “ yo’q” deb javob berishadi. So'rovnoma beshta o'lchovdan iborat: I – Qabul qilish / rad etish; II - Hamkorlik; III - simbioz; IV – Avtoritar gipersotsializatsiya yoki "Nazorat" shkalasi; V – Infantilizatsiya yoki "Bolaning muvaffaqiyatsizligiga munosabat" shkalasi I. Qabul qilish/ rad etish:3, 8, 10, 12,14, 15, 16, 18, 23, 24, 26, 29, 39, 40, 42, 44, 46, 47, 49, 51, 52, 55, 60. "yo'q" javobi uchun 1 ball beriladi.5, 6, 20, 27, 37, 38, 43, 45, 53, 56 Savollarida “ha” javobi uchun 1 balldan beriladi. II. Hamkorlik: 21, 25, 31, 33, 34, 35, 36. III. Simbioz: 1, 4, 7, 28, 32, 41, 58. IV.Nazorat shkalasi : 2, 19, 30, 48, 50, 57, 59. V.Bolaning muvaffaqiyatsizligiga munosabat" shkalasi: 9,11,13,17, 22, 28, 54, 61. Umumiy ballar hisoblb chiqiladi hamda har bir shkala bo’yicha ballar to’planadi
Fikrlash