|
larining o‘nlab she’riy kitoblari nashr etildi. Tabiiyki, bu
she’riy ko‘ngil izhorlarida har bir shoirning o‘z badiiy olami,
mahorati va his-tuyg‘ulari aks etgan. O‘quvchi jahon
shumul o‘zgarishlar davrini o‘z ko‘zlari bilan ko‘rgan katta avlod
shoirlari ijodida istiqlolga shukronalik, yoshlarda esa faxr-iftixor tuyg‘ulari bilan sug‘orilgan she’rlarga duch keladi
XX asr oʻzbek bolalar adabiyotining soʻnggi choragi hamda istiqlol davri nasri va nazmidagi shakliy, janriy rang-baranglik, mavzu dolzarbligi, mazmundorlik koʻlami haqida soʻz borganda uni Anvar Obidjon ijodisiz tasavvur qilib boʻlmaydi. U har qanday mavzuni yoritishda bola qalbiga mos ohang, davr ruhini aks ettira oladigan va ayni paytda gʻoyat qiziqarli uslub, oʻziga xos jilo bera olgan shoir, adib va dramaturgdir. Ayniqsa, zamon bilan hamnafaslik, jahon adabiyoti anʼanalarini oʻzbek bolalar adabiyotiga singdirish, jumladan, bolalar nasrida ham modernistik obraz va detallar yaratishda milliy ohang uygʻunligida talqin etish ham Anvar Obidjon ijodiga xos tamoyildir.
Adibning “Dahshatli Meshpolvon”, “Oltin yurakli Avtobola” asarlari yoki “Alamazon va uning piyodalari”, “Yaltiroq tugma” dilogik qissalari shu jihatdan oʻzbek bolalar adabiyotida yangi voqelik hisoblanadi. Bu asarlardagi obrazlar ham shu kunning qahramonlari. Va ular oddiy bola emas: dahshatli Meshpolvon, gʻaroyib, olovqalb Alamazon yoki temirtan Avtoboladir. Ular tinib-tinchimasgina emas, ozodlik va haqiqat uchun, oʻz erki va haq-huquqi uchun kurashchuvchan, jasur hamda erkparvar bolalar. Adib shu sababli “Alamazon” turkumidagi qissalarini yosh avlodga, aniqrogʻi “ona yurtning jasur farzandlariga” bagʻishlagan.[1.100]
“Alamazon va uning piyodalari” qissasining bosh qahramoni – Alamazon. U toshtaqaliklar shevasida gurkirab yonayotgan gulxanni anglatadi. Alamazon yoshligidanoq kitobga mehr qoʻyib, jahon bolalar adabiyotidagi tengdoshlari Chippolino, Buratino, Tom Soyer, Gek Finni, oʻzbek xalq dostonlaridan Ravshanbek, Alpomish kabi qahramonlarni savodi chiqqandan buyon taniydi, shuningdek, oʻzbek va jahon mumtoz adabiyot durdonalaridan bahramandligi ayonlashadi. Alamazon bu kitoblarni shunchaki oʻqish bilan cheklanmay, ulardan taʼsirlanib, doʻsti Eshmat bilan xazina qidirib topish, topganda uni nimalarga sarflash haqida reja tuzadi. Eng avvalo, yaylov etagida oʻn ming kishilik stadion, koʻp qavatli uylar, marmar devorli kattakon choyxona qurish, koʻchalarga asfalt yotqizib, koʻprikni yangilash, umuman, qishloqlarida zamonaaviy inshootlar barpo etishni oʻylaydi, hatto butun umri boshlangʻich sinflarga dars berish bilan oʻtgan Ahmadali otaga atab terak boʻyi haykal oʻrnatmoqchi boʻladi.
Yozuvchi bu asarni 1976–78 yillarda yozganiga eʼtibor berilsa, uning dolzarbligi va kelajakni yorqin tasvir eta olish mahorati yanada oydinlashadi. Ayniqsa, bolalar kitobxonligida hikmat koʻpligi Alamazonning uygʻoq tafakkuri bilan koʻrsatib berilgan. Rost, qissadagi voqealar ertaklarga xos sayohat, tush koʻrish, tilsimlanish motivlari yordamida tasvirlanadi. Goh ilmiy-fantastik, goh realistik boʻyoqlarda badiiy talqin etilgan hikoyalar zaminida hayot haqiqati yotadi, albatta. Alamazon togʻasi professor Ogʻabek Turkoniy olib kelgan antiqa dori – uni tatib koʻrganda kishi xuddi ertaklardagidek murod maqsadga yetishiga qiziqib qoladi: buni oʻzi va oʻrtogʻi Eshmatda sinab koʻradi. U Jek Londonning “Uch qalb” kitobidagi qahramonlar, ularning gʻordan topgan behisob xazinalari haqida xayol surib yurganidan, oʻzlarining Jandagʻorida ham “xazina bijib yotgan”iga ishonganidan, dori taʼsirida uxlagach, tushida Zimistonsaroy orqali Yulduzistonga kelib qoladi. U yerda Humo Xartum, Qoʻtirlar sulolasi, Isqirtlar mamlakati va ular boshqargan tuzum hamda odamlari bilan tanishishga muyassar boʻladi. Tirtiq, Shilpiq, Qoʻtir Beshinchi, Malika Maston, Idris Ibrohim, Barri Baraka, Fisqiddin Makru Maraz, Isom Ittu Iskabtopar, Hoshim Heziddin Xum kabi ismlariyoq ularning tashqi koʻrinishi, kasb-kori va feʼl-atvorini bildirib turuvchi kishilar bilan tanishadi. Bu yurtda Qoʻtirlar sulolasi tugab, Isqirt Birinchining taxtga oʻtirish marosimi jarchi tilidan shunday bayon qilinadi:
“-He-he, he-ye-ye-yey! Eslilaru nodonlar, xafalaru shodonlar, goʻng hidlagan choʻponlar, gul hidlagan juvonlar, eshitmadim demanglaro-o-ov! Isqirt Birinchi padari oliylari mamlakat aholisiga katta gʻamxoʻrlik koʻrsatib, bugundan eʼtiboran ularni yuvinish va choʻmilishdek mushkulotdan butunlay ozod qiladilar… qasddan yuv
Do'stlaringiz bilan baham: |
