Qissa ua h ik o y a L a r sharq* n a sh riy ot-m a tba a

Hikoyalar
FONARCHI OTA
Tor, qiyshiq ko ‘ch an in g o ‘ksiz oqshom ini 
T u rsu n q u l a k an in g c h u ru k d arv o z asi tep asig a 
o‘tqazilgan b ir fo n arn in g titro q n u rla rig in a y o rita r 
edi. Uni h a r kun kechqurun p a st bo‘yli, buru sh iq
yuzli b ir chol kelib yoqib k e ta r edi: Biz un i «Fo- 
narchi ota» d er edik. J u d a yuvosh, indam as kishiy- 
di, kichkina, narvonchasini qo‘yib, allaqanday usta- 
lik ila ch iq ar, qo‘ltig ‘idan k ir ro ‘m olchasini olib 
avaylab, fo n ar oynalarini a rta rd i, fo n arn i yoqqach, 
yerga tu sh ib obkashdek bukulgan yelkasiga n arv o n ­
chasini qo‘yib birpasda ko‘zdan yo‘qolar edi.
Fonar qu rilg an v a q tlard a b u tu n m ahalla qu- 
vonib unga allaqanday m ehr ila qaragan b o ‘lsalar- 
da, faq at bu m ehr uzoqqa cho‘zilm agandi. Keyin- 
cha h a r kim unga parvosiz bo‘la boshladi.
A yniqsa, m ah alla b o la la ri ila fo n a r o ra sid a
anglashilm as b ir dushm anlik u y g ‘onm ishdi. To‘p- 
lanishib, avvalo, b ir-b irim izn in g do ‘ppim izni oti- 
sh ar, fonarga do‘ppi kiygizgan o‘rto q m erganligi ila 
kerilar edi. K eyincha bu ham bizni z e rik tira boshla­
di, chunki piston qadalgan yoki h a r tu rli ip ak lar ila 
bezalgan do‘ppini kiyib olib, fo n ar chiroyli b ir tu s 
olar, bizni m asxara qilganday bo‘la r edi. S huning 
uchun qo‘lim izga to sh , kesak olib fon arg a hujum
qilishni o‘rgan d ik . B unda u ju d a kuchsiz edi: kich ­
kina b ir kesak yoki tosh parchasi bechora fo n arn in g
oyna ko ‘z la rin i o ‘p irib tu s h ira rd i. K eyin-keyin 
«F onarchi ota» h a fta d a u c h -to ‘r t m a rta un g a 
«yangi ko‘zoynak» taqib k etishga m ajb u r bo‘ldi. U 
ketdi, darrov biz «yangi ko ‘zini» o‘yib o lar edik. 
Shunday bo‘lsa-da, «Fonarchi» ota lorn deb og ‘iz 
ochm asdi. U ning bu q ilig 'i bizga sira yoqmas, bizni 
q u v lasa, tu tib olish u ch u n b izn i poylasa, h a tto
296

---

b iron tam izn i tu tib u rsa ekan d e r edik. Ammo shu 
tila k la rd a n b itta s i ham yuzaga chiqm asdi.
B ir k un namozshom v aq ti ko‘chada bolalar ko‘p 
edi. Ichim izda eng qo‘rqm aydigan, eng b atto l — 
Qosim cho‘loq:
— Bolalar! — dedi.
C hangga botgan yuzlarim iz yangi b ir narsa 
k u tib unin g ko‘zlariga tik ild i.
— «F onarchi ota» k elad ig an v a q t yaqin. 
S indiram iz. Nima qilar ekan, — dedi-da, qo‘lga ili- 
nadigan b ir n arsa q idira boshladi.
Qo‘llarim izdan g ‘izillab uchgan tosh-kesaklar 
fo n arn in g ham m a ko‘zlarin i teshib o ‘tg an edi. 
Uzoqdan «Fonarchi ota» nin g bukulgan kichkina 
qom ati yaqinlasha boshladi. N arvoncha yelkadan 
tu sh ib t a ’zim ila devorga suyandi. «Fonarchi ota» 
un ing u stig a chiqdi-da, «chirt» etib g u g u rtn i 
yoqdi: fo n ar to ‘r t ta ra fi qulagan uy kabi ajava 
tu sd a, yana b ir tom onga qiyshayib tu r a r edi. Biz 
ham m am iz kerilib tu r a r edik. B a’zilar piq-piq ku- 
lishdi. Chol kasal odam ga o ‘xshash sekin-sekin 
p astg a tu sh d i. 0 ‘siq qoshlari tag id a qisilib yotgan 
ko‘zlari ila ham m am izga yalingansim on qaradi-da, 
kuchsiz, m ayin b ir tovush bilan dedi:
— T entak bolalarim , bu qanday gap?! Fonarga 
teg m asan g lar b ir n arsa boTadim i, u yuqorida, 
sizlar p astd a, o‘ynayveringlar-da.
B olalar jim boTgan edi.
— S izlar hali yosh, ko‘zlaringiz o‘tk ir. Q orong‘i 
ham , y o ru g ‘ ham barav ar. X ufton boTm asdan 
o nalarin g izn in g quchog‘ida pish-pish uxlab qolasiz 
ham m angiz. Bizga o ‘xshash q ari-q a rta n g la r uchun 
chiroq judayam k erak, — dedi.
B olalarning ko‘zi cholda edi.
— Tunov ku n i kechasi q a ttiq yom g‘ir yog‘ib 
tu rg a n edi. Buyoqqa kelsam , ko‘cha qop-qorong‘u. 
F onarning teshik oynasidan sham ol kirib o‘chirib 
qo‘ygan. Ana u ariq n in g bo‘yiga borganim da b ir 
nim a su v ni sh ap illatad i, yopiray, nim a ekan deb, 
fonarcham ni ariqqa tu tsa m , m andan ham q ari b ir 
kishi, ariq d an chiqolm ay yotgan ekan.
297

---

MUSICHA
Y oshlikda q u sh la rn in g o ra sid a eng yomon 
ko ‘rganim — m usicha edi. U ning na m ungli 
qo‘sh ig ‘i, na ipak qanoti bor. So‘n g ra un da «val- 
fajrxon» q a ld irg ‘ochning sho‘xligi, moviy ko‘k- 
lard a o‘ynagan raqqos k ab u tarn in g u stalig i yo‘q. 
M usicha ahmoq, go‘l b ir m axluq. T urm ush uchun 
ku rash d a ham ju d a no ‘noq, bolalari uchun d u ru st- 
gina pishiq in ham qurolm aydi. In uchun h a r vaqt 
noqulay joy tanlaydi. Tuxum qo‘yish uchun biz­
nin g oshxonada yaxshi o‘rin la r bor bo‘lsa-da, 
m u sicha b u la rd a n fo y d alan m as. O shxonadagi 
g ‘alvirga, qoziqqa osilgan xurm achaning u stig a b ir 
qancha cho‘p-xas k eltirib m ukka tu sh ib yotaverar- 
di. Shuning uchun bolalarning qoTida h a r v aqt 
qiynoq ko‘rad ig an — m usicha.
Men m usichani qancha sevm asam , qancha qiy- 
nasam , buvim shuncha m uhabbat va h u rm a t ila 
u larn i m uhofaza qilardi. Bilm adim , nim adan? 0 ‘zi 
ham m usicha kabi sodda, go‘l bo‘lgandanm i?
Buvim bahor k u n la ri ayvonning labiga po‘stak
solib o‘tirib , q u sh larn in g fa z ilatlarid an so‘zlab 
berish n i yaxshi ko‘ra rd i. Men unin g ham m a degan- 
larig a qo‘shilardim . Ammo, m usichaga, aslo!
— M usicha suhin qush. Q arg‘ish i o ‘ta d i, — 
derdi.
Buni buvim h a r choq qay tarm asin , m usichaning 
boshqa fa zilatlarid an qancha gapirm asin, m ening 
qarashim ni o ‘z g a rtira olmas edi. Men m usichalar- 
ning b ir qanchasini uyga qamab olar, so‘n g ra ham ­
m asini ketm a-ket «ko‘r mulla» q ilardim . Buni 
k o ‘rg an buvim qoTiga hassasini olib hovlida meni 
qu v lar, faq at tezda halloslab hassasiga suyanib 
qolar va *ko‘ngling toshdan ham q a ttiq !» derdi. 
M usicha — «ko‘r mulla» qoTidan chiqib havoda 
g an d irak lar ekan, ko‘zlarim da shodlik to sh ar edi.
298

---